Bankowóz nowej generacji typu A o podwyższonej ochronie osób i mienia (wartości pieniężnych) został opracowany w formie prototypu przygotowanego do produkcji. Celem projektu było opracowanie demonstratora technologii w postaci pojazdu opancerzonego – bankowozu z zastosowaniem najnowszych technologii, ze szczególnym uwzględnieniem opancerzenia. Pojazd spełnia wymagania odporności na przestrzelenie oraz zachowuje mobilność w przypadku oddziaływania granatem lub improwizowanym ładunkiem wybuchowym. Zastosowanie tego typu pojazdów powinno przyczynić się do znacznego poprawienia bezpieczeństwa transportu wartości pieniężnych oraz dokumentów mających szczególne znaczenie dla bezpieczeństwa osób i państwa.
Pojazdy budowane lub przystosowane do przewozu wartości pieniężnych poruszają się po naszych drogach znajdujących się w różnorodnym terenie. Jednak większość tras przebiega w terenie zurbanizowanym, gdzie możliwe jest zagrożenie napadem. Najgroźniejsze są ataki z góry i od spodu pojazdu. Spowodowane to jest efektem zaskoczenia związanym z brakiem możliwości obserwacji tych obszarów oraz niewystarczającą ochroną przeciwwybuchową silnika i od spodu przedziału załogi. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 września 2010, określającym warunki jakie muszą spełniać pojazdy tego rodzaju, ochronie podlegają wszystkie ściany i szyby przedziału pasażerskiego w klasie FB5 oraz słabszej klasie FB 4 dotyczącej podłogi i dachu samochodu. Z elementów znajdujących się poniżej podłogi chroniony jest tylko zbiornik paliwa.
Warstwą ochronną stosowaną do tej pory najczęściej w produkowanych bankowozach jest pancerna płyta stalowa, która wytrzymuje ostrzał z karabinu AK 47 (7,62 mm) pociskami z rdzeniem stalowym. Stosowanie ciężkich stalowych osłon wymusza zastosowanie jako konstrukcji bazowej, pojazdu o ładowności nie mniejszej niż 4,3 t. Najczęściej używane są do tego celu pojazdy o ładowności 5 t. Po zamocowaniu stalowych warstw ochronnych obciążenie osi w tych pojazdach jest na granicy dopuszczalnej wartości, co powoduje szybsze zużywanie się zawieszenia. Ze względu na rozkład poszczególnych elementów o znacznej masie – dotyczy to głównie przedniego zawieszenia – należy pamiętać, że opancerzenie pojazdu powoduje ciągłe obciążenie zawieszenia.
Dane do projektu zebrano na podstawie wieloletniej współpracy Przemysłowego Instytutu Motoryzacji z Policją i z producentami specjalistycznych zabudów pojazdów, obejmującej badania pojazdów przystosowanych do przewozu wartości pieniężnych.
Aby zapewnić kompleksową ochronę pojazdu do przewozu wartości pieniężnych, należy zapewnić dodatkową ochronę podwozia przed falą ciśnienia, pochodzącą od detonującego improwizowanego ładunku wybuchowego od spodu pojazdu oraz przed możliwymi odłamkami lub rykoszetami, przynajmniej w części, w której znajduje się silnik, elementy układu kierowniczego, hamulcowego i zawieszenia oraz przedział załogi. Należy także wzmocnić koła pojazdu, by umożliwić oddalenie się z miejsca zajścia (zdarzenia). Możliwość szybkiego odjazdu z miejsca napadu jest najskuteczniejszym sposobem ochrony tego typu pojazdów. Zapewnienie ochrony wyżej wymienionych elementów jest kluczem do utrzymania mobilności pojazdu. Jeżeli jeden z tych elementów zawiedzie – pojazd i znajdujące się w nim osoby oraz przewożony ładunek będą narażone na niebezpieczeństwo.
Rys. 1. Ogólny plan zabudowy wnętrza bankowozu klasy A
Klasy bankowozów nowej generacji
Wymagania techniczne dla bankowozów typu A przedstawione w Rozporządzeniu MSWiA z dnia 7 września 2010 r. stanowią podstawę certyfikacji tych pojazdów. Są to wymagania minimalne, jeżeli chodzi o poziom zabezpieczenia. Podmiot dokonujący transportu zawsze może je podnieść, stosując lepsze środki technicznego zabezpieczenia lub ich liczbę. Do oceny bankowozów nowej generacji zostały zaproponowane przez PIMOT niżej wymienione wymagania umożliwiające określenie podwyższonych wymagań w zakresie ochrony osób i mienia.
Bankowozy nowej generacji w zależności od stopnia ochrony w razie napadu lub ataku zostały w zakresie ich wykonania podzielone na pięć klas:
- Klasa A1 – standardowa
- Klasa A2 – standardowa plus
- Klasa A3 – profesjonalna
- Klasa A4 – profesjonalna plus
- Klasa A5 – extra
Stopień ochrony uwzględnia odporność opancerzenia pojazdu oraz skuteczność odjazdu. Opancerzone bankowozy nowej generacji powinny mieć podwyższoną odporność na:
- ostrzał pociskami kal. 7,62 x 39 BZ z odległości 30 m,
- wybuch granatu,
- wybuch miny,
- wybuch improwizowanego ładunku wybuchowego (IED).
Skuteczność odjazdu powinna być wzmocniona, jako możliwość jak najszybszego odjazdu z miejsca zdarzenia za pomocą napędu głównego lub dodatkowego (zespół napędu dodatkowego – ZND).
- Klasa A1 – bankowozy spełniające wymagania aktualnego Rozporządzenia MSWiA z dn. 7.09.2010 r.;
- Klasa A2 – bankowozy o odporności 1, 2 z opancerzeniem jak A1 i dodatkowym opancerzeniem kabiny pasażerskiej;
- Klasa A3 – bankowozy o odporności 1, 2, 4 z opancerzeniem jak A2 i dodatkowym opancerzeniem silnika;
- Klasa A4 – bankowozy o odporności 1, 3, 4 z opancerzeniem jak A3 i dodatkowym opancerzeniem zespołów podwozia;
- Klasa A5 – bankowozy o odporności 1, 2, 3, 4 z opancerzeniem jak A4 i dodatkowym opancerzeniem podwozia i przedziału ładunkowego.
ZND może być stosowany opcjonalnie w bankowozach wszystkich klas z tym, że dla klas A3 i A4 nie jest wymagane dodatkowe opancerzenie silnika.
(...)
Więcej: OMiI 6/2013
Sławomir ŁUKJANOW
Wiesław ZIELIŃSKI
eksperci w Przemysłowym Instytucie Motoryzacji
