System interkomowy to unikalny rodzaj systemu teletechnicznego, łączący w sobie funkcje systemu telefonicznego, radiowęzłowego oraz automatyki budynkowej. Dedykowany jest do wszelkich aplikacji, gdzie niezbędna jest wysoce niezawodna łączność, zaawansowany stopień integracji z innego rodzaju urządzeniami oraz duży poziom organizacji systemu. Nie należy się dziwić, że system ten będzie najczęściej znajdował się w zakładach pracy, budynkach służby zdrowia, czy też innych obiektach użyteczności publicznej. Z całą pewnością najbardziej wymagającym obiektem tego ostatniego typu będzie zakład więzienny.
Więzienie to skomplikowane zamknięte środowisko, w którym na co dzień znajdują się pracownicy służby więziennej oraz osadzeni – często niebezpieczni ludzie, wywodzący się z różnych grup społecznych, zazwyczaj w oczywisty sposób niezadowoleni z faktu bycia w więzieniu. W interesie tej pierwszej grupy jest utrzymanie jak największego stopnia organizacji i ochrony w zakładzie karnym, tak by umożliwić bezpieczne przetrzymywanie osadzonych oraz ich efektywną resocjalizację.
System interkomowy jest właśnie jednym z narzędzi, którego zastosowanie w nowoczesnym więzieniu bezpośrednio przekłada się na zwiększenie stopnia bezpieczeństwa − zarówno pracowników, jak i samych więźniów. Umożliwia on bowiem sprawną organizację życia zakładu poprzez:
- możliwość prowadzenia konwersacji pomiędzy pracownikami i/lub osadzonymi, w skutek czego możliwe jest maksymalne skrócenie czasu reakcji tych pierwszych na jakiegokolwiek rodzaju incydenty (możliwość szybkiego wezwania pomocy, możliwość natychmiastowego nasłuchu wydarzeń mających miejsce w celi itp.);
- rozgłaszanie komunikatów głosowych, przy pomocy których strażnicy są w stanie sprawnie zarządzać dużymi grupami ludzi − kierując komunikat do wybranych sektorów placówki (ułatwia to wszelkiego rodzaju zbiórki, przede wszystkim w obszarach otwartych takich jak place czy spacerniak). System często pełni jednocześnie także rolę radiowęzła;
- zautomatyzowanie wielu procedur więziennych, związanych chociażby ze swobodą przemieszczania się osób po zakładzie (stacje interkomowe zainstalowane w grodziach mogą jednocześnie umożliwiać komunikację osoby wchodzącej ze strażnikiem monitorującym dany segment obiektu oraz sterować mechanizmem otwierającym), czy też obsługą urządzeń mieszczących się w celach bez potrzeby interwencji strażnika na miejscu (strażnik może zdalnie zamknąć/otworzyć wyposażone w siłownik okiennice, gasić/zapalać światło, czy np. wyłączyć prąd w celi).
W praktyce powyższe funkcje przekładają się przede wszystkim na usprawnienie pracy personelu więzienia. Zakład karny jest zazwyczaj dużej wielkości placówką, gdzie niewielka ilość obsługi odpowiada za znacznie przewyższającą ją ilościowo populację osadzonych. Ze względu na tę dysproporcję oraz rozmiary samej placówki, sprawowanie efektywnego dozoru nad obiektem staje się nie lada wyzwaniem. Wymaga ono optymalnego wykorzystania czasu pracy więzienników. Zastosowanie systemu łączności interkomowej, który jak wspomniano służyć może również w charakterze systemu rozgłoszeniowego oraz jest zazwyczaj silnie zintegrowany z systemem kontroli dostępu, pozwala zredukować do minimum wymagany procedurami więziennymi czas, jaki nadzorujący spędzać będą na przemieszczaniu się − pomiędzy strategicznymi punktami więzienia (jak punkty dozoru), czy też celami. Dodatkowo, możliwość natychmiastowej łączności pomiędzy osadzonymi, nadzorcami oraz specjalistami pracującymi w zakładzie (np. lekarze, psycholodzy), pozwala zminimalizować czas reakcji na potencjalnie powstające zagrożenia oraz przyspiesza obieg informacji pomiędzy personelem.
To właśnie dostęp do informacji jest najpotężniejszym narzędziem służby więziennej. Liczne systemy teletechniczne spotykane w nowoczesnych zakładach karnych służą gromadzeniu wszelakich danych o zachowaniu osadzonych. Nadzorca bloku więziennego powinien mieć w dowolnym czasie wiedzę na temat tego, gdzie przebywają znajdujący się pod jego opieką osadzeni oraz − czy mogą oni doprowadzić do sytuacji kryzysowej lub w jakiś sposób sami znaleźć się w niej znaleźć. Jeśli do takowej sytuacji dojdzie, system interkomowy umożliwi nadzorcy natychmiastową wezwanie odpowiedniego rodzaju wsparcia, np. w sytuacji wybuchu zamieszek lub zawiązania się walki pomiędzy osadzonymi, może on bez opuszczania stanowiska nadzoru skontaktować się z kierownikiem bloku więziennego, wezwać dodatkowych strażników, a także rozgłosić w danej strefie więzienia komunikat głosowy, który przywoła osadzonych do porządku, a jednocześnie zasygnalizuje pracownikom więziennym patrolującym strefę zaistniałą sytuację. Nie bez znaczenia dla nadzorcy, a nawet samych osadzonych staje się również możliwość natychmiastowego połączenia głosowego z każdą indywidualną celą. Z jednej strony umożliwia to przekazanie informacji konkretnemu osadzonemu bez potrzeby udania się bezpośrednio do jego celi. Z drugiej strony łatwo sobie wyobrazić sytuację, gdy jeden z więźniów zasłabnie lub odniesie obrażenia w sposób wymagający interwencji lekarskiej. W tej sytuacji, możliwość użycia przez jednego ze współwięźniów panelu interkomowego wewnątrz celi do połączenia się z nadzorcą, może o połowę skrócić czas oczekiwania poszkodowanego na pomoc lekarza.
We wszystkich wymienionych powyżej sytuacjach system interkomowy wspiera procedury więzienne, które służą zachowaniu porządku oraz zapewnieniu bezpieczeństwa w sytuacjach kryzysowych. W praktyce, w wypadku różnego rodzaju incydentów, istotne jest aby kierownictwo więzienia mogło wykazać przed wymiarem sprawiedliwości dochowania wszystkich wymaganych procedur. Zadanie to staje się niezwykle proste dzięki założeniom systemu interkomowego, który prowadzi rejestr wszystkich zachodzących wewnątrz systemu połączeń głosowych, rozgłaszania komunikatów oraz aktywacji stanów urządzeń z nim sprzężonych. Rejestr ten może oczywiście posłużyć jako dowód sądowy. W skrajnym przypadku, gdzie będzie to możliwe w kontekście przepisów prawnych, systemu interkomowego można też użyć do podsłuchu i rejestracji dźwięku z zadanej lokalizacji – np. z tzw. celi odosobnienia. Łatwo sobie również wyobrazić sytuację, gdy podczas wybuchu zamieszek, nadzorcy będą mieli możliwość użycia stacji interkomowych, umieszczonych w pomieszczeniach ogólnodostępnych (np. stołówce), aby podsłuchać plany zgromadzonych tam osadzonych.
Siła systemu interkomowego leży także w jego unikalnym połączeniu różnych funkcji na styku systemów komunikacyjnych, rozgłoszeniowych oraz zarządzania budynkiem. Z punktu widzenia aplikacji więziennych, istotną cechą jest również jego integrowalność z różnego rodzaju systemami kontroli dostępu, sygnalizacyjnymi oraz monitoringu wizyjnego. Temat styku z systemem kontroli dostępu został już poruszony w powyższej części artykułu i jest on dość oczywisty. W pozostałych dwóch przypadkach sposób integracji wynika bezpośrednio z potrzeb stałego nadzoru nad osadzonymi.
W zakładzie karnym można zazwyczaj odnaleźć dużą liczbę sygnalizatorów świetlnych. Służą one do natychmiastowego informowania obsługi placówki o różnego rodzaju zajściach – w szczególności o powstaniu zagrożenia w strefach ogólnych. Nie bez znaczenia jest fakt, iż zadziałanie wszelkiej maści sygnalizatorów świetlnych zostaje zarejestrowane przez urządzenia nadzoru wizyjnego i może świadczyć w późniejszym czasie jako dowód postępowania więzienników w zgodzie z obowiązującymi procedurami. Integracja systemu interkomowego z systemem sygnalizacji świetlnej służy zazwyczaj osiągnięciu jednego z dwóch celów:
- automatycznej aktywacji sygnalizatorów alarmowych w strefie ogólnej wtedy, kiedy operator interkomu rozgłasza do niej komunikat o charakterze alarmowym;
- aktywacji sygnalizatora umieszczonego bezpośrednio nad drzwiami celi, w momencie gdy osadzeni w środku próbują połączyć się ze stanowiskiem nadzorcy danego bloku.
Pierwszy z celów nasuwa się samoistnie– służy wzmocnieniu uwagi osób, do których kierowany jest komunikat. Druga z sytuacji ma znaczenie w jednym z przypadków: gdy strażnik był zmuszony oddalić się od stanowiska stacji interkomowej np. do jednej z cel (w tej sytuacji zaobserwuje on zadziałanie sygnalizatora i będzie mógł podejść bezpośrednio do celi, z której nadchodzi próba połączenia w drodze powrotnej), czy też w sytuacji gdy podczas prowadzenia innej konwersacji, nastąpią próby połączenia się z nim (dzięki użyciu sygnalizatorów strażnik będzie natychmiast widział kto próbuje się z nim porozumieć).
Jak już wspomniano – z punktu widzenia obsługi więzienia − dużym kłopotem jest wielkość obszaru, który przypada do nadzoru na pojedynczego pracownika. W dużej mierze problem ten rozwiązują nowoczesne systemy nadzoru wizyjnego. Integracja systemu interkomowego z tymi systemami polega na automatycznym kierowaniu wzroku kamer w odpowiednie miejsca i dotyczy przede wszystkim przestrzeni otwartych oraz pomieszczeń ogólnych. Nadzorca bloku, który posiada na swoim stanowisku pracy wyświetlacze systemu CCTV, zazwyczaj obserwuje większą liczbę kamer. Aby ułatwić mu pracę, w momencie próby wezwania pomocy z jednej ze stacji interkomowych mieszczących się w nadzorowanym pomieszczeniu, system interkomowy przesyła informację do CCTV skutkującą wyszczególnieniem na ekranie kontrolnym operatora obrazu z kamery obejmującej daną lokalizację. W rezultacie zwiększona zostaje ilość informacji dostarczonych operatorowi na temat danego zajścia. Często faktowi zajścia będą też towarzyszyć dodatkowe informacje pojawiające się na wizualizacji rozkładu systemu.
Realia więziennictwa są niestety takie, iż każdy z systemów teletechnicznych spotykanych w więzieniu staje nie tylko przed wysokimi wymaganiami natury funkcjonalnej, ale również wysokimi wymaganiami mechanicznymi, związanymi oczywiście z potrzebą zapewnienia wysokiej wandaloodporności. Pracownicy służby więziennej zgodni są w opinii, iż inwencja osadzonych w zakładach karnych potrafi prześcignąć najśmielsze oczekiwania konstruktorów. System interkomowy, jako jeden z kilku obecnych w zakładzie karnym systemów, ma stały kontakt z osadzonymi. Co więcej, osadzeni mają bezpośredni i w zasadzie nieograniczony dostęp do paneli łączności interkomowej, które mieszczą się w ich celach.
Z tego właśnie względu producenci rozwiązań dla sektora więziennego, kładą duży nacisk na odpowiednie wykonanie obudowy stacji interkomowej przeznaczonej do stosowania w celi oraz przede wszystkim jej panelu przedniego. Ten ostatni zapewniać powinien odporność na uderzenia mechaniczne rzędu przynajmniej IK08 oraz ochrony przed penetracją czynników zewnętrznych rzędu IP55. Ta pierwsza wartość oznacza, iż obudowa powinna być odporna na uderzenia o energii do 5J (w praktyce na uderzenie 1,5-kilogramowym młotkiem z 30 centymetrowego rozmachu). Wymóg ten wiąże się z potrzebą ochrony przed drganiami i bezpośrednim działaniem siły elementów elektroniki (szczególności wkładki mikrofonowej) znajdującej się wewnątrz obudowy. Drugi wynika z oczywistej potrzeby zabezpieczenia elementów elektronicznych przed zalaniem, a także przed możliwością fizycznego uszkodzenia przetworników przez wbicie ostrego narzędzia (drutu, igły itp.) do wnętrza obudowy.
Ze względu na oba powyższe wymogi, panel przedni stacji interkomowej jest zazwyczaj wykonany ze stali nierdzewnej grubości od 2 do 4 mm, w której osadzone są wandaloodporne przyciski, zaś fragment przezierny, za którym znajdują się przetworniki elektroakustyczne, przesłonięty jest od tylnej strony specjalną siatką stalową i/lub powłoką ochronną. Panel przedni jest natomiast zamontowany do korpusu obudowy przy pomocy wkrętów antysabotażowych. Sam korpus zaś powinien być osadzony w konstrukcji ściany w sposób uniemożliwiający wyrwanie całej obudowy puszki.
W przypadku stacji interkomowych przeznaczonych dla obsługi zakładu wymagania konstrukcyjne wiążą się przede wszystkim z praktycznością obsługi. Urządzenia dedykowane do pomieszczeń administracyjnych zazwyczaj przyjmują postać zbliżoną do klasycznych aparatów telefonicznych, podczas gdy stanowiska kierowników oddziałów oraz strażników wyposażone są w jednostki swoim wyglądem przypominające pulpity rozgłoszeniowe znane z dźwiękowych systemów ostrzegawczych. Wynika to bezpośrednio z potrzeby szybkiego dostępu do wszystkich funkcji systemu (choćby: wykonania połączenia do każdej indywidualnej celi, nadania komunikatu do strefy, czy automatycznego zamknięcia grodzi), które muszą być dostępne pod wydzielonymi przyciskami.
Zarówno konstrukcja urządzeń interkomowych dedykowanych do zakładów penitencjarnych, jak i w następnym kroku projektowanie i wdrażanie tego typu systemów, stanowi ogromne wyzwanie dla inżynierów, którzy w swojej pracy napotykają różne problemy natury: funkcjonalnej, użytkowej oraz również formalno-prawnej. Celem powyższego artykułu było zapoznanie czytelnika z podstawowymi problemami i potrzebami typowymi dla tej branży. Uzyskanie dalszej wiedzy w tej ciekawej tematyce możliwe jest poprzez udział w konferencjach branżowych, szkoleniach oraz analizę materiałów, które odnaleźć można na stronach internetowych uznanych producentów systemów interkomowych, do czego gorąco zachęcam.
Artykuł firmy TOA Electronics Europe GmbH Sp. z o.o.
Krzysztof Młudzik – Kierownik ds. Technicznych TOA Electronics.
