Dlatego też, funkcjonariusze wykorzystują w codziennej służbie szereg elementów takich m. in. jak: psy służbowe, instrukcje reagowania w sytuacji zagrożenia np. podłożenia ładunku wybuchowego, sprzęt ochrony będący na wyposażeniu funkcjonariuszy oraz zabezpieczenia elektroniczne. Składniki te wspomagają ich pracę aby przeciwdziałać wystąpieniu zagrożenia na terenie jednostki organizacyjnej Służby Więziennej.

Zabezpieczenia elektroniczne wykorzystywane na terenie jednostek należy podzielić na trzy grupy Rys. 1 (podział zabezpieczeń elektronicznych): 

• informujące o próbie ucieczki osadzonego z terenu jednostki – do tej grupy zaliczamy np. bariery mikrofalowe; 
• przeciwdziałąjące powstaniu zdarzenia nadzwyczajnego – np. systemy antydronowe;
• wspomagające prace funkcjonariuszy – system monito ringu wizyjnego.

Zabezpieczenia elektroniczne, informujące o możliwej próbie ucieczki osadzonego lub wtargnięciu osoby z zewnątrz na teren jednostki penitencjarnej, do nich należy zaliczyć bariery mikrofalowe, czujki ruchu, czujki pasywnej podczerwieni, kabel sensoryczny.

Wskazane powyżej elementy sygnalizujące o ewentualnej ucieczce osadzonego powinny być zainstalowane jak najbliżej stałych miejsc pobytu osadzonych tak, aby sygnał o zagrożeniu docierał jak najszybciej do wartowni jednostki (Rys. 2 Zabezpieczenie elektroniczne jednostki) tak, aby funkcjonariusze mieli czas na reakcję i zapobieżenie zagrożeniu. Należy tu wskazać dwa miejsca pobytu osadzonych:

• pawilon mieszkalny;
• teren jednostki. 

Aby zabezpieczyć powyższe rejony należy wykorzystać na elewacji pawilonów mieszkalnych elektroniczne kwatery okienne, które zabezpieczają wiązką elektroniczną okna z cel mieszkalnych. Teren jednostki (wygrodzenie wewnętrzne, pas ochronny) musi być zabezpieczony barierami mikrofalowymi, kablem sensorycznym lub czujkami podczerwieni. Takie usytuowanie systemów elektronicznych zasygnalizuje próbę ucieczki, sforsowania ogrodzenia przez osadzonego, który znajduje się na terenie ścisłym poza oddziałem mieszkalnym. Dzięki takiemu rozmieszczeniu zabezpieczeń elektronicznych uzyskamy zabezpieczenie zarówno pawilonów mieszkalnych, jak i terenu jednostki².

Zabezpieczenia elektroniczne przeciwdziałające powstaniu zdarzenia nadzwyczajnego, taki sprzęt charakteryzuje się tym, iż jest obsługiwany przez funkcjonariuszy i ma on kontakt z osadzonymi. Osadzony opuszczający teren jednostki organizacyjnej w związku z realizacją konwojów pomiędzy jednostkami Służby Więziennej, udający się do czynności procesowych, zatrudnienia w systemie bez konwojenta poza terenem jednostki organizacyjnej jest poddany przez funkcjonariuszy kontroli tożsamości (wewnątrz jednostki penitencjarnejkontrolatakaodbywasięnp.wtrakciewyjścialub powrotu z sali widzeń). System identyfikacji osadzonych wykorzystujący elementy biometryki, tj. odciski linii papilarnych, tęczówkę oka zapewni 100% pewność właściwej identyfikacji osadzonych, a zarazem wpłynie na sprawniejszą realizację zadań służbowych przez funkcjonariuszy³.

Osadzeni mają ustawowy zakaz posiadania bezprzewodowych środków łączności. Dlatego też, aby wyeliminować sytuacje, w których osadzony wchodzi w posiadanie i użytkuje takie urządzenie (co jest równie niebezpieczne w związku z przebiegiem tymczasowego aresztowania), każda jednostka penitencjarna powinna być wyposażona w urządzenia służące do zagłuszania sygnału telefonii komórkowej, które działałyby w rejonie ścisłym (oddziały mieszkalne), a ich zadaniem byłoby blokowanie sygnału umożliwiającego nawiązanie połączenia telefonicznego. Innym podobnie działającym urządzeniem, które może być wykorzystane zamiennie z przedstawionym wyżej, jest system wykrywania sygnału telefonii komórkowej. System ten działa na zasadzie skanowania wyznaczonego obszaru, jakim jest jednostka penitencjarna⁴. Na mapie symetrycznej widać aktywne telefony komórkowe. Zabezpieczenie elektroniczne powinno także chronić przed zagrożeniem wynikającym z użycia statku powietrznego, jakim jest dron. Dlatego w każdej jednostce powinien funkcjonować system antydronowy⁵.

Zabezpieczenia elektroniczne wspomagające prace funkcjonariuszy – system monitoringu wizyjnego. System monitoringu i telewizji przemysłowej wykorzystywany na terenie jednostki penitencjarnej musi być zbilansowany. Liczba kamer w jednostce powinna być uzależniona od jej urbanistyki. Optymalny system monitoringu telewizyjnego i zabezpieczenia elektronicznego musi wspomagać i usprawniać pracę funkcjonariuszy i jest podzielony na kamery „obrotowe” (Rys. 3. Schemat rozmieszczenia kamer obrotowych w jednostce penitencjarnej) oraz „stałopozycyjne” (Rys. 4. Schemat rozmieszczenia kamer stałopozycyjnych w jednostce penitencjarnej).

Obraz z tych kamer powinien się wzajemnie uzupełniać i obejmować swoim zasięgiem kluczowe miejsca w jednostce i, co istotne, ma być powiązany z systemem zabezpieczenia elektronicznego jednostki. Wskazane jest, aby kamery posiadały funkcje termowizji, aby złe warunki atmosferyczne (np. mgła, zamieć śnieżna) nie wpłynęły na ich pracę. Działanie tych dwóch systemów polegać ma na przekazywaniu obrazu z miejsca załączenia alarmu do wartowni, gdzie pełni służbę dowódca zmiany⁶.

Wykorzystanie wszystkich przedstawionych zabezpieczeń elektronicznych w zakładzie karnym lub areszcie śledczym, niewątpliwie zwiększy bezpieczeństwo nie tylko osadzonych ale również funkcjonariuszy i powinno zminimalizować wystąpienie zdarzenia nadzwyczajnego, jakim może być np. ucieczka osadzonego z terenu jednostki organizacyjnej.1 art. 2 pkt 2 ppkt 5-6 ustawy z dnia 10 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej (Dz. U. z 2022 r. poz. 2470, z 2023 r. poz. 240, 347,641, 1053).
2 P. Łuszcz „Koncepcja bezpieczeństwa jednostki penitencjarnej w Polsce” Warszawa 2021 r. str. 236
3 Tamże, str. 233
4 Tamże, str. 234
5 Tamże, str. 236 
6 Tamże str. 235.

mjr dr Paweł Łuszcz
specjalista ds. ochrony w OISW w Krakowie