W swojej poprzedniej publikacji „Odpowiedzialność bramowego”, która ukazała się w wydaniu specjalnym dla Służby Więziennej Securitech część 2, wskazałem na ryzyko przemytu przedmiotów niedozwolonych przez osoby odwiedzające jednostki penitencjarne. Jest to jednak tylko jedna z dróg za pośrednictwem których takie przedmioty trafiają do zakładów karnych czy aresztów śledczych. Coraz powszechniejsze zastosowanie przy takiej działalności mają bezzałogowe statki powietrzne zwane dronami.

Doskonałym przykładem są francuskie jednostki penitencjarne, w których w 2021 roku odnotowano 37 nieautoryzowanych przelotów z czego w 5 przypadkach potwierdzono próbę przerzutu kontrabandy. W 2022 roku zaobserwowano już 68 takich przelotów z czego w 29 przypadkach stwierdzono ich wykorzystanie do przerzutu kontrabandy. Nastąpił więc z roku na rok wzrost o 83%¹. Do najczęściej przemycanych przedmiotów należą²: 

• narkotyki, 
• alkohol,telefony GSM (w zegarach, smartfony a także satelitarne), 
• karty SIM i karty pamięci, 
• ładowarki i baterie, 
• tablety, 
• gotówka, 
• papierosy, 
• pornografia (płyty DVD, pendrive’y), 
• broń biała.

Warto zwrócić uwagę, że drony mogą również służyć do dostarczenia przedmiotów mogących pomóc w ucieczce np. brzeszczoty, pilniki, wytrychy, itp. Z kolei drony z kategorii ewakuacyjnych mogą umożliwić ucieczkę osoby osadzonej bądź bezprawne wtargnięcie na teren jednostki penitencjarnej. Można też po prostu złośliwie posługiwać się nimi chcąc zakłócić pracę personelu więziennego. O tym jak dużym są zagrożeniem może stanowić przykład z zakładu karnego Lee Correctional Institution w Karolinie Południowej. W 2022 roku, po ośmiomiesięcznym dochodzeniu, aresztowano tam 20 osób podejrzanych o przemyt narkotyków, noży, tytoniu i broni palnej. Aresztowani, należący do dwóch samodzielnie działających grup, byli opłacani przez więźniów. Prawdopodobnie broń pochodząca z powietrznego przemytu została wykorzystana w trakcie zamieszek, które miały miejsce w kwietniu 2018 roku w których straciło życie 7 osób, a 20 raniono.

W związku z powyższym podejmowane są działania mające na celu ochronę jednostek penitencjarnych przed dronami. Do ich „zwalczania” podejmuje się różne środki³: 

• wygrodzenia z siatek lub krat – przegrody, 
• wykorzystanie broni palnej – zestrzelenie drona, 
• przechwytywanie lecącego drona w siatki wystrzeliwane z ręcznych lub stacjonarnych urządzeń miotających, 
• przechwytywanie lecącego drona w siatki przenoszone przez inne drony, 
• armatki wodne – uniemożliwienie lotu silnym strumieniem wody, 
• zakłócanie sygnałów sterujących wysyłanych przez operatora drona, 
• zakłócanie systemów geolokalizacji satelitarnej np. GPS, 
• rozpoznanie komunikacji i wysłanie własnych sygnałów sterujących, umożliwiających przejęcie kontroli nad lecącym dronem.

Przykładem w tym obszarze może być Zakład Karny w Czarnem, który w 2022 roku wzbogacił się o nowoczesny neutralizator dronów. Są to jednak pojedyncze przypadki na skalę polskiego więziennictwa.

Wykorzystanie broni palnej

Niniejsza publikacja dedykowana jest możliwości użycia broni palnej w celu unieszkodliwienia drona, stąd w dalszej części skoncentrujemy się na tym wątku. Takie uprawnienie wynika z art. 47 pkt 7 ustawy z dnia 24 maja 2013 roku o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej w związku art. 126a ust. 1 pkt 1b ustawy z dnia 3 lipca 2002 roku Prawo lotnicze. W świetle wskazanych przepisów funkcjonariusz Służby Więziennej może przeprowadzić działania ochronne z użyciem broni palnej w celu zniszczenia lub unieruchomienia bezzałogowego statku powietrznego, jeżeli stwarza on zagrożenie dla jednostki penitencjarnej. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że Służba Więzienna odchodzi od obsadzania stanowisk uzbrojonych funkcjonariuszami wyposażonymi w broń palną. Pozostają tylko wybrane jednostki ze stanowiskami uzbrojonymi. W związku z powyższym przeprowadzenie działania z użyciem broni palnej w celu unieszkodliwienia drona może być kłopotliwe. Sama procedura pobrania broni wymaga czasu, który może wystarczyć operatorowi drona na wykonanie zadania. Poza tym użycie broni palnej jest bardzo ryzykowne, zwłaszcza w jednostkach mieszczących się w terenie zabudowanym czy często w centrach miast. Trudno ocenić „zachowanie się” pocisku i drona po trafieniu w cel nie mówiąc już o strzale chybionym. Konsekwencją może być zranienie czy nawet śmierć przypadkowej osoby. Może to także skutkować uszkodzeniem mienia.

W efekcie Skarb Państwa może być zmuszony do wypłaty odszkodowania bądź zadośćuczynienia. Bezpieczną alternatywą w takiej sytuacji zdaje się być neutralizacja drona za pomocą środka przymusu bezpośredniego w postaci pocisku niepenetracyjnego. Obecnie większość czynnych stanowisk uzbrojonych obsadzają funkcjonariusze wyposażeni w broń gładkolufową i wspomniany środek przymusu bezpośredniego. Według przepisów funkcjonariusz ma prawo użyć środka przymusu bezpośredniego w postaci pocisku niepenetracyjnego miotanego z broni palnej w celu ochrony porządku lub bezpieczeństwa na obszarach lub w obiektach chronionych⁴. Wynika z tego, że teoretycznie funkcjonariusz mógłby unieszkodliwić drona przy użyciu takiego pocisku. Należy jednak mieć na uwadze art. 23 ust. 3 ustawy z dnia 24 maja 2013 roku o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej który stanowi że „pocisków niepenetracyjnych używa się w celu obezwładnienia osób lub wykorzystuje się w celu obezwładnienia zwierzęcia przez zadanie bólu fizycznego, przy czym nie celuje się w głowę lub szyję”. Zapis ten wyklucza zatem uprawnienie użycia pocisku niepenetracyjnego w celu unieszkodliwienia drona. Co zatem w sytuacji, gdy funkcjonariusz wyposażony w broń gładkolufową i pociski niepenetracyjne będzie świadkiem nieuprawnionego lotu drona na terenie chronionej jednostki, czy ma pozostać bierny nie chcąc się narażać na zarzut przekroczenia uprawnień? Niekoniecznie.

Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego5. Funkcjonariusz neutralizujący drona używając pocisku niepenetracyjnego teoretycznie, w świetle przepisów, przekroczyłby uprawnienia, jednak jego działanie prowadziłoby do zapewnienia bezpieczeństwa w jednostce, co zapewne stanowi dobro wyższej wartości niż samo nieuprawnione użycie środka przymusu bezpośredniego. Takiego funkcjonariusza chroniłaby w efekcie, przed ewentualnymi konsekwencjami, instytucja stanu wyższej konieczności. Jak widać unieszkodliwienie drona przy użyciu broni palnej czy pocisków niepenetracyjnych może być ryzykowne bądź kontrowersyjne. W związku z powyższym warto rozważyć szersze stosowanie innych środków ochrony przed tymi obiektami. Do takich środków zaliczyć można neutralizatory, urządzenia zakłócające systemy mające wpływ na ich funkcjonowanie (sterowanie, geolokalizacja) czy przeszkody fizyczne w postaci wygrodzeń z siatek czy krat. Należy także pamiętać o niebezpieczeństwie przemytu przedmiotów niedozwolonych przy opracowaniu programów profilaktyki substancji psychoaktywnych.

mjr Dawid Rubiński
starszy wykładowca Centralnego Ośrodka Szkolenia Służby Więziennej w Kulach w Oddziale Zamiejscowym w Sulejowie

1 https://infosecurity24.pl/bezpieczenstwo-wewnetrzne/dronowewyzwania-wkraczaja-w-mundurowa-codziennosc  [dostęp: 01.09.2023 r.]
2 C. Mecwaldowski, Drony i zakłady karne, SEC&AS 1/2018
3 C. Mecwaldowski, Drony i zakłady karne, SEC&AS 1/2018
4 Ustawa z dnia 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej, art. 11 pkt 6, art. 12 ust.1 pkt 11
5 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, art 26 §1

fShare

Tweet