Otrzymanie przez Polskę możliwości organizacji wspólnie z Ukrainą Mistrzostw Europy w piłce nożnej − EURO 2012 prowadzi do konieczności podjęcia szeregu działań organizacyjno-logistycznych, mających na celu właściwe przygotowanie tego prestiżowego przedsięwzięcia. Rozpatrując to zagadnienie pod katem bezpieczeństwa należy pochylić się miedzy innymi nad pojęciem imprezy masowej, której fachowe wielowątkowe zabezpieczenie jest bardzo poważnym wyzwaniem dla organizatorów i służb ustawowo odpowiedzialnych za zabezpieczenie tego rodzaju imprez. Należy również uwzględnić szerszy aspekt zabezpieczenia czasowej obecności znacznej liczby osób na danym obszarze.
W organizację Mistrzostw Europy EURO 2012 w Polsce włączyły się organy administracji państwowej szczebla rządowego i wojewódzkiego oraz samorząd, a także organizacje sportowe. Powstała również specjalnie powołana do organizacji mistrzostw Spółka PL.2012.
Dla sprawnego przebiegu procesu organizacyjnego w obszarze zabezpieczania medycznego powołano zespoły i pełnomocników odpowiedzialnych za zabezpieczenie medyczne przedsięwzięcia. W Spółka PL.2012 powołano pełnomocnika ds. zabezpieczenia medycznego, została nim Pani dr n. med. Elżbieta Lipska. Na szczeblu centralnym odpowiedzialnym został Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia, który stanął na czele zespołu resortowego. Dodatkowo, powołano pełnomocników wojewodów i prezydentów miast do spraw zabezpieczenia medycznego EURO 2012. Również w Lotniczym Pogotowiu Ratunkowym powołano właściwych terenowo pełnomocników, a dyrektor jednostki został koordynatorem centralnym w Lotniczym Pogotowiu Ratunkowym.
Oprócz budowy infrastruktury komunikacyjnej i lotniskowej oraz stworzenia zaplecza hotelowo - restauracyjnego istotnym, o ile nie najważniejszym, elementem organizacji tego przedsięwzięcia jest stworzenie założeń oraz przystąpienia do ich realizacji w obszarze bezpieczeństwa, w tym również zabezpieczenia medycznego.
Zabezpieczenie medyczne w kontekście EURO 2012 kojarzy się w pierwszej chwili z zabezpieczeniem stadionów i osób, które będą oglądały mecze organizowane na polskich stadionach. Obszar ten jest jednak dużo szerszy i należy go rozpatrywać w kontekście zabezpieczenia medycznego - przedszpitalnego, a więc ratownictwo medyczne oraz działań w obszarze szpitali, a także całej niezbędnej logistyki medycznej, która powinna towarzyszyć znacznemu czasowemu wzrostowi populacji na danym terenie.
Analizując zabezpieczenie przedszpitalne mistrzostw należy zwrócić uwagę na takie aspekty: dojazd i wyjazd kibiców, ich udział jako kibiców w meczach oraz potencjalne zdarzenia przed i po meczach, a także czas wolny spędzany na zwiedzaniu czy innych imprezach towarzyszących.
Mając wyznaczone miejsca, w których odbędą się mecze już dziś można pokusić się o wstępną analizę tras dojazdowych w tym również kolejowych, na których może dojść do wypadków.
W kontekście samych stadionów niezbędnym jest powstanie graficznego planu obiektu, na którym ma być organizowana impreza masowa, który powinien zawierać:
a) oznaczenie:
- dojścia i rozchodzenia się publiczności,
- dróg ewakuacyjnych,
- dróg dojazdowych dla pojazdów służb ratowniczych,
b) oznaczenie:
- punktów pomocy medycznej,
- punktów czerpania wody pitnej i do celów przeciwpożarowych,
- punktów informacyjnych,
c) oznaczenie:
- lokalizacji hydrantów przeciwpożarowych, zaworów,
- przyłączy wody, gazu, energii elektrycznej,
- innych elementów mających wpływ na bezpieczeństwo użytkowników obiektu lub terenu
d) informacje o rozmieszczeniu:
- służb porządkowych,
- osób na imprezie masowej i ewentualnym rozdzieleniu ich według sektorów oraz o rozmieszczeniu punktów gastronomicznych i sanitariatów.
Obowiązek przygotowania graficznego planu obiektu oraz spełnienia innych niezbędnych wymogów wynika z zapisów ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 roku „o bezpieczeństwie imprez masowych" (DzU z 2001 r. Nr 120, poz. 1298 i nr 123, poz. 1353, z 2002 r. nr 25 poz. 253, z 2003 r. nr 124 poz. 1152 oraz z 2004 r. Nr 187 poz. 1922).
Zabezpieczenie medyczne ukierunkowane zatem będzie na zdarzenia nagłe, do których może dojść w czasie dojazdu kibiców do miejsc docelowych, podczas meczy i podczas pobytu na danym obszarze.
Do bezpośrednich działań ratowniczych na etapie dojazdu do miejsc docelowych tradycyjnie dysponowane będą siły i środki ratownicze funkcjonujące w ramach Państwowego Systemu Ratownictwa Medycznego a więc:
- naziemne zespoły ratownictwa medycznego,
- lotnicze zespoły ratownictwa medycznego,
- jednostki ratowniczo-gaśnicze Państwowej Straży Pożarnej udzielające na podstawie zapisów ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym – Kwalifikowanej Pierwszej Pomocy.
Koordynacja działań ratowniczych na tym etapie skupi się na dyspozytorze medycznym i innych właściwych dyspozytorach służb i podmiotów ratowniczych, natomiast w sytuacjach przekraczających możliwości użycia odpowiedniej liczby sił i środków do koordynacji włączy się Lekarz Koordynator Ratownictwa Medycznego dyżurujący w Wojewódzki Centrum Zarządzania Kryzysowego.
Wydaje się, że w tym obszarze nie wystąpi potrzeba znacznego wzrostu liczby zespołów ratownictwa medycznego a raczej należy położyć większy nacisk na właściwą koordynację działań ratowniczych w tym również na wykorzystanie procedur specjalnych, opisanych w regulaminie porządkowym Lotniczego Pogotowia Ratunkowego, regulujących możliwość użycia większej niż jeden liczby śmigłowców ratunkowych. Aby jednak wykorzystać potencjał wynikający z możliwości jakie daje zespół Śmigłowcowej Służby Ratownictwa Medycznego już dziś niezbędne jest przystąpienie do budowy odpowiedniej liczby lądowisk całodobowych, skupionych przy ośrodkach specjalistycznych, a więc szpitalach dysponujących szerokim zapleczem diagnostyczno-leczniczym. Oczekiwanym rezultatem jest powstanie na terenie województwa przynajmniej pięciu całodobowych lądowisk dla helikopterów ratowniczych.
Kolejnym istotnym elementem w zabezpieczeniu medycznym EURO 2012 jest odpowiednie przygotowanie szpitali, ich pozostawanie w gotowości do przyjęcia w razie potrzeby znacznej liczby osób poszkodowanych. Po pierwsze, z racji czasowego wzrostu populacji na danym terenie, a po drugie w przypadku wystąpienia zdarzenia o charakterze masowym. W tych dwóch przypadkach wymagana jest właściwa koordynacja niezbędna do odpowiedniego poziomu udzielania pomocy medycznej w myśl maksymy: „nie należy przenosić katastrofy do szpitala".
W obszarze szpitalnym największy nacisk należy położyć na przygotowanie Szpitalnych Oddziałów Ratunkowych i powstających aktualnie (w założeniach) ponadregionalnych centrów urazowych. Przygotowanie tych jednostek musi być poprzedzone wnikliwą analizą zapotrzebowania na ich usługi, oraz poparte wstępną diagnozą populacji, która w określonym czasie przebywać będzie na danym obszarze, który dany Szpitalny Oddział Ratunkowy lub centrum urazowe będą zabezpieczać.
Należy również podnieć poziom szeroko rozumianej gotowości innych oddziałów szpitalnych w tym szczególnie oddziałów urazowych. Od przeprowadzonej analizy potencjalnej populacji, która będzie przebywać na danym obszarze zależeć powinno ilu lekarzy i personelu średniego zostanie zaangażowane do pełnienia dyżurów. W tym kontekście niezbędne będzie również odpowiednie zabezpieczenie ujętych w planie jednostek z właściwą rezerwę krwi i innych materiałów medycznych.
W zabezpieczeniu medycznym uwzględnić należy możliwość dostarczenia pacjenta oparzonego do specjalistycznego ośrodka leczenia oparzeń. W tym obszarze niezbędne będzie powstanie określonych procedur opisujących schemat postępowania z pacjentem, w tym również rodzaj transportu medycznego w zależności od czasu i odległości transportu.
Wiedza na temat wolnych miejsc w ośrodkach leczenia oparzeń na terenie kraju jest dostępna na stronie internetowej Lotniczego Pogotowia Ratunkowego, która jest na bieżąco aktualizowana. Lotnicze Pogotowie Ratunkowe w razie potrzeby znając swoje możliwości operacyjne na daną chwilę może się włączyć w koordynację transportu medycznego pacjenta oparzonego do najbliższego ośrodka specjalistycznego. Zabezpieczenie medyczne samych meczy uzależnione będzie od liczy osób przebywających na stadionach.
Po uzyskaniu takiej wiedzy niezbędne będzie określenie właściwej liczby medyków (lekarzy, ratowników medycznych, pielęgniarek, pielęgniarzy), którzy stanowić będą zabezpieczenie medyczne imprezy. W zabezpieczeniu uwzględniona będzie również niezbędna liczba ambulansów ratunkowych tak rozmieszczonych aby istniała możliwość bezkolizyjnej ewakuacji osoby poszkodowanej do szpitala.
Niezbędne będzie w tym kontekście powstanie planu działania zespołu zabezpieczenia medycznego, opisanie zasad porozumiewania się drogą radiową oraz dróg ewakuacyjnych
z poszczególnych sektorów bezpośrednio do ambulansu lub poprzez punkt segregacji medycznej. Ważne będzie również opisanie dróg ewakuacji medycznej z sektorów oraz dróg ewakuacji medycznej ze stadionu. Należy również poważnie rozważyć możliwość ewakuacji medycznej z użyciem śmigłowców ratunkowych.
Należy przyjąć zasadę, że zabezpieczenie medyczne meczy musi odbywać się w oparciu o dodatkowe zespoły ratownictwa medycznego − a nie w oparciu o zespoły ujęte w wojewódzkim planie działania systemu. Te drugie mogą stanowić wsparcie, ale nie mogą stanowić podstawy zabezpieczenia, ponieważ muszą zabezpieczać zadania które nakłada na nie plan.
Konieczne jest zatem uzgodnienie z dysponentami zespołów ratownictwa medycznego dodatkowych zespołów, które będą dedykowane tylko na zabezpieczenie imprezy. Nie wolno zapominać o potrzebie zapewnienia jednego systemu łączności radiowej służb medycznych. Należy rozważyć dla celów lepszej organizacji powołania u dysponenta zespołów ratownictwa medycznego specjalnego koordynatora, który wspólnie z dyspozytorem medycznym podejmowałby decyzje wynikające z bieżącego rozwoju sytuacji.
Zabezpieczenie samych meczy wymaga umieszczenia na stadionach wykwalifikowanej kadry medycznej i wolontariuszy znających zasady udzielania kwalifikowanej pierwszej pomocy. Wyposażenie ich w odpowiedni sprzęt, niezbędny do udzielania pierwszej pomocy, pozwoli na profesjonalne zabezpieczenie imprezy oraz szybkie reagowanie w razie wystąpienia takiej potrzeby.
Zabezpieczenie osób przebywających na terenie Polski w okresie rozgrywek piłkarskich prowadzi również do potrzeby przygotowania się na zabezpieczenie medyczne miejsc, w których kibice będą przebywać poza meczami. Ten obszar wymaga również wzmożonej czujności i przygotowania logistycznego, szczególnie w sferze ratownictwa medycznego realizowanego na etapie przedszpitalnym. Trudno dziś w sposób jednoznaczny odpowiedzieć na pytanie − czy ten obszar będzie wymagał dodatkowego czasowego zwiększenia liczby zespołów ratownictwa medycznego? Jedno jest pewne zagadnienie to wymaga gruntownej analizy.
Aktualny czas i rozpoczęcie uzgodnień co do formy zabezpieczenia medycznego EURO 2012 pozwala na w pełni profesjonalne przygotowanie logistyczne i organizacyjne przedsięwzięcia, poprzedzone gruntowną analizą zagadnienia i możliwością zdobycia doświadczeń wynikających z obserwacji innych, o podobnej skali przedsięwzięć, organizowanych w innych krajach do 2012 roku.
Dr n. med. Robert Gałązkowski – Dyrektor Lotniczego pogotowia Ratunkowego, asystent w Zakładzie Medycyny Ratunkowej Uniwersytetu Medycznego w Warszawie.
Artykuł został opublikowany w: "Terroryzm" 4/2008, s. 27.
