Celem kontroli dostępu jest podniesienie bezpieczeństwa osób i mienia na terenie nią objętym. Obecnie realizuje się to za pomocą elektronicznych systemów kontrolujących dostęp do chronionych obszarów, których zaawansowanie pozwala na skuteczną realizację celu przy zminimalizowaniu trudności związanych z koniecznym ograniczeniem swobodnego dostępu.
Projektowanie uprawnień
Najważniejszym zadaniem kontroli dostępu jest kierowanie przepływem osób w oparciu o zaprojektowane marszruty. Mogą się one zmieniać w zależności od rodzaju dnia (roboczy / wolny / święto) oraz pory dnia (godziny pracy / poza godzinami pracy / noc). Zatem system kontroli dostępu musi odzwierciedlać projektowane marszruty w odniesieniu do każdych drzwi i każdego użytkownika budynku. Najczęściej centralnie zarządzane oprogramowanie zawiera definicje trybów pracy przejść. W oparciu o kalendarz i harmonogram, przejścia grupuje się w strefy o takim samym poziomie zabezpieczenia. W każdej strefie drzwi zachowują się tak samo. Rozpatrzmy to na przykładzie kompleksu biurowego, gdzie np. wszystkie drzwi frontowe są otwarte w godzinach pracy, ale wymagają autoryzacji (użycia karty) po godzinach. Drzwi strefowe (korytarzowe) mogą być wyposażone w klawiaturę i wymagać użycia karty, ale dla ułatwienia także umożliwiać otwarcie przez wspólny kod drzwiowy w godzinach pracy. Natomiast poza godzinami pracy do przejścia wymagane jest bezwzględnie użycie osobistej karty zbliżeniowej (elektronicznego klucza z zapisanymi prawami dostępu). Po zmroku i w święta z kolei, przejście przez te drzwi wymaga użycia karty i dodatkowo osobistego kodu PIN, co utrudnia posłużenie się skradzionym lub zgubionym kluczem zanim ten fakt zostanie zgłoszony administratorowi bezpieczeństwa. Pokoje biurowe umieszczone już za specjalnie chronionymi drzwiami strefowymi mogą być otwierane kartą, a te prowadzące do pomieszczeń często odwiedzanych mogą być ustawione w tryb swobodnego przejścia (stale otwarte) przez uprawnionego pracownika i tylko w godzinach pracy (tzw. tryb biurowy). Z kolei wjazd na parking możliwy jest po przedstawieniu ważnej karty pracownika, który ma abonament parkingowy, zaś po godzinach pracy i w weekendy parking może być publicznie dostępny (podniesiony szlaban), aby ułatwić gościom korzystanie z klubu fitness zlokalizowanego na terenie kompleksu biurowego.
Na właściwie przemyślaną konfigurację przejść nakłada się uprawnienia konkretnego użytkownika (i grup użytkowników). One także oparte są o kalendarz i harmonogram. W ten sposób pracownicy biurowca swobodnie przemieszczają się w obrębie terenu wspólnego, mają prawo wejść do swojej firmy i pomieszczeń, w których pracują. Każde zdarzenie (przejście, odmowa, naruszenie) jest rejestrowane w centralnej bazie systemu, co pozwala na właściwą reakcję albo nawet działania prewencyjne, kiedy z analizy zdarzeń wynika, że zarejestrowano działania niepożądane.
Zarządzanie rozległym systemem
Budowa takiego systemu na rozległym obszarze obejmującego wiele pomieszczeń wydaje się trudna, a nade wszystko kosztowna, gdyby używać rozwiązań, gdzie centralny system podejmuje decyzje, które drogą kablową przesyłane są do każdych drzwi. Każda przebudowa pomieszczeń biurowych wiązałaby się z kosztowną przebudową tras kablowych systemu kontroli dostępu. Istnieją jednak systemy, które pozwalają na budowę najbardziej nawet skomplikowanych instalacji bez użycia kabli. Firma SALTO Systems opracowała zasilane bateriami okucia, które wyrafinowana technologia zapisu danych na karcie przekształca w system sieciowy. Użytkownicy sieci korzystając z kart zbliżeniowych dystrybuują aktualne dane do zamków, włączając w to informacje o kartach unieważnionych, pobierają jednocześnie z zamka informacje o zdarzeniach i stanie baterii. Technologia nazwana SALTO Virtual Network (SVN) wykorzystuje w ten sam sposób kartę każdego pracownika w budynku. Zatem, niezależnie od tego czy system dostępuobejmuje 6 czy 64.000 drzwi i jak wiele osób potrzebuje uprawnień do drzwi w budynku, SVN gwarantuje, że wszystkie zamki posiadają aktualne dane i są zabezpieczone. W ten sposób SVN zapewnia administratorowi budynku i służbom ochrony to, czego potrzebują – całkowitej kontroli nad ruchem osób w budynku.
W systemach o dużych ilościach przejść doskonale sprawdzają się systemy hybrydowe, gdzie bez uszczerbku dla jakości pracy administratora bezpieczeństwa wynikającej z możliwości centralnego zarządzania całym systemem, decyzje o otwarciu drzwi podejmowane są lokalnie, na poziomie kontrolera danych drzwi. Salto SVN działa dokładnie w ten sposób. Oprogramowanie pokładowe (firmware) pozwala elektronicznym okuciom odczytywać, otrzymywać i zapisywać informację w systemie za pośrednictwem kart inteligentnych, które pełnią rolę kluczy. Dane są przechwytywane z kart poprzez czytniki IP pracujące online rozlokowane w strategicznych punktach w budynku. Takie „punkty aktualizacyjne” nagrywają na kartę i odczytują z niej informacje o użytkowniku. Te dane są następnie używane do zmiany uprawnień, udzielenia zezwolenia lub odmowy dostępu.
Praca w czasie rzeczywistym
Klasyczna okablowana instalacja kontroli dostępu wymaga sieci zasilaczy buforowych, a i tak w przypadku uszkodzenia okablowania lub wyczerpania akumulatorów (z czasem tracą oryginalną pojemność i wymagają wymiany), po prostu przestaje działać. Dla odmiany zamek Salto zasilany bateriami pracuje autonomicznie w oparciu o uprawnienia użytkownika zapisane na karcie. Do pracy nie wymaga stałej łączności z centralnym oprogramowaniem. To znacznie upraszcza projekt systemu i instalację. 95% funkcjonalności okablowanej kontroli dostępu (rejestr zdarzeń odczytywany jest z karty w punkcie aktualizacyjnym) można uzyskać przy znacząco mniejszych nakładach. Jeżeli jest konieczny nadzór nad przejściem w czasie rzeczywistym, wtedy można zainstalować kontroler podłączony do sieci TCP/IP, a jeśli nie ma takiej możliwości, zamontować okucie wyposażone w łącze radiowe. Taki zamek łączy się radiowo z najbliższą bramką, która komunikuje się stale z centralnym serwerem przez sieć TCP/IP.
Poza pracą w trybie zwykłym polegającą na podejmowaniu decyzji o otwarciu drzwi w oparciu o uprawnień użytkownika, system kontroli dostępu ma do spełnienia także inne funkcje: musi poprawnie współdziałać w innymi systemami budynku nie zakłócając ich pracy.
Drogi ewakuacyjne
Stosowany osprzęt, zwłaszcza ten instalowany na drzwiach ewakuacyjnych musi zapewnić kompatybilność z resztą komponentów odpowiedzialnych za bezpieczną ewakuację. Należy wziąć pod uwagę, że zgodnie z obowiązującymi normami ewakuacyjnymi EN179 i EN1125 wymaga się, żeby przejście w określonym przez projektanta kierunku ewakuacji mogło być otwarte w każdym czasie po naciśnięciu klamki lub dźwigni panicznej. Ewentualna reakcja na wywołane takim przejściem zdarzenie alarmowe jest działaniem niezależnym od możliwości użycia wyjścia ewakuacyjnego. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. z dnia 11 maja 2006 r.), § 4.1 zabronione jest zamykanie drzwi ewakuacyjnych w sposób uniemożliwiający ich natychmiastowe użycie. Zatem okucia i dźwignie paniczne systemu SALTO, jako kontrolujące dostęp od strony zewnętrznej, są całkowicie bezpieczne w użyciu na drogach ewakuacyjnych, bowiem od strony wewnętrznej w kierunku ewakuacji drzwi mogą być otwarte w każdej chwili.
Drzwi ogniotrwałe i dymoszczelne
W przypadku drzwi z klasyfikacją ogniotrwałości konieczne jest, aby osprzęt nie powodował pogorszenia odporności ogniowej drzwi. Takie drzwi, jeśli są na drodze ewakuacyjnej, muszą bez przeszkód otwierać się i zamykać nawet przy znacznym wzroście temperatury. Dlatego krytyczne jest stosowanie odpowiednich podzespołów posiadających certyfikat świadczący, że nadają się do stosowania do drzwi o określonej klasie ogniotrwałości.
Inne zagrożenia – AMOK
Współcześnie obserwuje się narastający problem zagrożeń związanych z niekontrolowanymi atakami agresji oraz terroryzmem. W Polsce nie są to zachowania częste, jednak ten problem będzie narastał. Najbardziej narażone są szkoły. Zagrożenie może pochodzić ze strony samych uczniów lub terrorystów. Odwrotnie niż w przypadku alarmu pożarowego, zdarzenie typu AMOK wymaga odcięcia miejsc przebywania ludzi (sal lekcyjnych) od dostępu z zewnątrz. Zupełnie inny jest też scenariusz komunikacji. Pisał o tym Krzysztof Młudzik w artykule „Komunikacja w zarządzaniu kryzysem w obiektach edukacyjnych” (OMiI 2/2013). Również zachowanie ludzi powinno być inne niż w ćwiczonych dziś scenariuszach ewakuacji. Po ewakuacji nie należy się gromadzić w miejscu zbiórki, ale rozproszyć. Pomieszczenia, w których są ludzie należy odizolować od napastnika. W krajach Europy Zachodniej ten typ zagrożenia został zauważony i podjęto środki zaradcze. W niektórych krajach, jak np. Szwajcaria, od kontroli dostępu wymaga się, aby umożliwiała blokadę pomieszczenia. Salto wprowadziło specjalne okucie kontroli dostępu w wersji AMOK, które jest wyposażone w czytnik kart od wewnątrz. Uprawniona karta (np. nauczyciela) zbliżona do niego deaktywuje możliwość otwarcia drzwi z zewnątrz. W konfiguracji, gdzie zamknięciami można sterować online (wersja Salto Wireless lub z czytnikami aktualizującymi online) także operator oprogramowania może wydać polecenie blokady drzwi.
Nowoczesna kontrola dostępu to coś więcej niż klucz mechaniczny, tyle że wygodniejszy bo wykorzystuje karty zbliżeniowe. To system, który właściwie zaprojektowany pomaga zabezpieczyć chroniony obszar w sposób, który jest najmniej uciążliwy dla użytkowników (wolne przejście, kod drzwiowy, karta elektroniczna, karta + PIN). Systemy nowoczesne jak Salto, potrafią zabezpieczyć wszystkie drzwi: ewakuacyjne, ogniotrwałe, szafki pracownicze, szafy rakowe (serwerowe), sale lekcyjne i wykładowe i spiąć je w jednym centralnie zarządzanym systemie.
Marek ADAMECZEK
Sales & BU Manager Poland SALTO Systems Sp. z o.o.
Artykuł firmy Draftel S.C.
OMiI 3/2013
