Na blisko 20 tysiącach km linii kolejowych oraz w ponad sześciu tysiącach pociągów osobowych, pospiesznych i towarowych w ciągu doby dochodzi do licznych kradzieży i zakłóceń ładu i porządku publicznego. Skala kradzieży sieci trakcyjnej i towarów transportowanych przez kolejowe składy towarowe, a także okradanie pasażerów nadal wymaga aktywności funkcjonariuszy Policji, Straży Ochrony Kolei, innych formacji ochronnych, a przede wszystkim integrowania ochrony fizycznej i zabezpieczenia technicznego instalowanego przez administratorów na terenach i w obiektach najbardziej zagrożonych przestępczością i wykroczeniami. Obszar kolejowy jest terenem specyficznym, trudnym i rozległym, dlatego wymagania wobec funkcjonariuszy i systemów technicznego wsparcia działań ochronnych są wysokie.
Rodzaje zagrożeń – zhierarchizowane wg liczby zdarzeń
Zapewnienie bezpieczeństwa na całym obszarze kolejowym, w tym zagwarantowanie bezpiecznego prowadzenia ruchu kolejowego oraz ochrona życia i zdrowia osób korzystających z usług kolei to zadanie, które w naszym kraju spoczywa na wielu formacjach odpowiedzialnych za bezpieczeństwo publiczne. Obszar kolejowy ze względu na swoją specyfikę i dostępność jest szczególnie narażony na działania zorganizowanych grup przestępczych w różnych jego obszarach. Zwalczanie przestępczości i wybryków chuligańskich, jakie ma miejsce na obszarach i w obiektach kolejowych, wymaga bardzo dużego zaangażowania specjalistycznej formacji, którą niewątpliwie jest w naszym kraju Straż Ochrony Kolei. Otwarte przestrzenie wzdłuż szlaków kolejowych, specjalistyczne urządzenia odpowiedzialne za bezpieczne prowadzeniu ruchu pociągów tworzą łakomy kąsek dla poszukiwaczy metali kolorowych, stwarzając przy tym realne zagrożenia w ruchu lądowym. Dla celów badawczych, aby scharakteryzować rodzaje zagrożeń, które występują na obszarze kolejowym dokonano podziału na cztery segmenty, które w okresie 8 m-cy 2013 roku stanowiły najwyższy współczynnik procentowy wszystkich zdarzeń. Są one zhierarchizowane wg. liczby zgłoszonych przypadków tj.:
1. Kradzieże i dewastacje urządzeń i elementów linii kolejowych – stanowią 32,26% udziału wszystkich zdarzeń. Największą część tej kategorii tworzą zdarzenia związane z kradzieżami urządzeń sterowania ruchem kolejowym (srk), bowiem stanowią one 23,99% zdarzeń. W porównaniu z okresem 8 miesięcy 2012 roku liczba tych zdarzeń jednak spadła o 129 przypadków (z 2302 do 2173 w okresie 8 miesięcy 2013 roku), stanowi to więc spadek zdarzeń o 5,60%.
Najczęstszą przyczynę kradzieży urządzeń i elementów infrastruktury kolejowej stanowi możliwość łatwego zbytu towaru, dostępność i rozległość obszaru kolejowego, a także trudna sytuacja społeczno-ekono- miczna danego regionu. Kradzież urządzeń srk stwarza bardzo duże niebezpieczeństwo oraz naraża podróżnych i pracowników kolei na utratę zdrowia lub życia, powstają także liczne opóźnienia pociągów, zakłócenia w komunikacji (uruchamiana jest tzw. komunikacja zastępcza), powstają poważne straty materialne dla zarządcy danego terenu z tytułu odtworzenia infrastruktury, a także niekiedy prowadzi to do śmierci lub kalectwa sprawcy np. w wyniku porażenia prądem.
2. Wydarzenia związane z przewożonymi przesyłkami wagonowymi – stanowią 19,41% udziału wszystkich zdarzeń, w zakres tej kategorii wchodzą kradzieże i usypy oraz nieuprawniona ingerencja w tabor bez dokonania usypu.
Zestawienie okresu 8 miesięcy 2013 roku z analogicznym okresem 2012 roku wskazuje, że liczba tych zdarzeń spadła o 248 przypadków (z 2006 do 1758) i stanowi spadek wydarzeń o 12,36%. Wysoki wskaźnik kradzieży towarów przewożonych koleją spowodowany jest możliwością osiągnięcia znacznych korzyści materialnych przez grupy przestępcze, a także może być to sposób na życie i utrzymanie dla osób najuboższych.
Następstwami tego typu przestępstw są trudności w prowadzeniu ruchu pociągów, opóźnienia pociągów towarowych, straty materialne przewoźnika i zarządcy infrastruktury, utrata zdrowia i życia samych sprawców kradzieży, a także w zależności od przewożonego asortymentu – możliwość zagrożenia pożarowego i skażenia środowiska.
3. Wydarzenia w pociągach pasażerskich i na dworcach – stanowią one 28,48% udziału wszystkich zdarzeń. W skład tej kategorii wchodzą przestępstwa i wykroczenia popełniane w obszarze obrzuceń pociągów kamieniami, układanie przeszkód na torach, kradzieże na szkodę podróżnych, pobicia osób, przestępstwa o charakterze bandytyzmu, terroryzmu, zabójstwa i zgwałcenia oraz dewastacje i inne wybryki chuligańskie.
Dewastacje oraz inne wybryki chuligańskie stanowią 18,97% udziału wydarzeń w okresie 8 miesięcy 2013 roku. W porównaniu z analogicznym okresem 2012 roku liczba tych zdarzeń spadła o 72 przypadki (z 1790 do 1718) jest to spadek o 4,02%. Obrzucenia pociągów kamieniami wynoszą 3,10% udziału wydarzeń w okresie 8 miesięcy 2013 roku. W porównaniu z analogicznym okresem 2012 roku liczba tych zdarzeń spadła o 148 przypadków (z 429 do 281) co stanowi spadek o 34,49%. Układanie przeszkód na torach przyniosło 2,48% udziału wydarzeń w okresie 8 miesięcy 2013 roku. W porównaniu z analogicznym okresem 2012 roku liczba tych zdarzeń spadła o 9 przypadków (z 234 do 225) jest to spadek o 4,27%. Kradzieże na szkodę podróżnych to 3,16% udziału wydarzeń w okresie 8 miesięcy 2013 roku. W porównaniu z analogicznym okresem 2012 roku liczba tych zdarzeń wzrosła o 28 przypadków (z 259 do 287). Stanowi to wzrost o 10,81%. Pobicia osób wynoszą 0,62% udziału wydarzeń w okresie 8 miesięcy 2013 roku. W porównaniu z analogicznym okresem liczba tych zdarzeń spadła o 18 przypadków (z 75 do 57) i stanowi to spadek o 24%.
Przestępstwa o charakterze bandytyzmu, terroryzmu, zabójstwa i zgwałcenia – to 0,15%, w skład tych ostatnich wchodzą rozboje, wymuszenia i kradzieże rozbójnicze; podłożenie ładunku wybuchowego oraz fałszywe informacje o ładunku; zabójstwa i zgwałcenia. W porównaniu z analogicznym okresem 2012 roku liczba tych zdarzeń spadła o 7 przypadków (z 21 do 14), jest to spadek o 33,33%.
Skala zagrożeń z podziałem na województwa w ujęciu procentowym (dane za 8 miesięcy 2013 r.)
Źródło: opracowanie własne (dane Komendy Głównej Staży Ochrony Kolei).
4. Pozostałe zdarzenia – stanowią 19,85% udziału wszystkich zdarzeń, w ich skład wchodzą kradzieże elementów nawierzchni taboru, materiałów, narzędzi, przedmiotów służbowych oraz elementów nawierzchni kolejowej, ujęcie sprawców przestępstw i wykroczeń dokonanych poza obszarem kolejowym oraz wydarzenia na nieczynnych liniach kolejowych.
Kradzieże elementów nawierzchni taboru, materiałów, narzędzi, przedmiotów służbowych oraz elementów nawierzchni kolejowej to 10,23% udziału wydarzeń w okresie 8 miesięcy 2013 roku. W porównaniu z analogicznym okresem 2012 roku liczba tych zdarzeń spadła o 39 przypadków (z 964 do 925). Stanowi to spadek wydarzeń o 4,04%.
Ujęcie sprawców przestępstw i wykroczeń dokonanych poza obszarem kolejowym wynosi 7,06% udziału wydarzeń w okresie 8 miesięcy 2013 roku. W porównaniu z rokiem ubiegłym liczba tych zdarzeń spadła o 10 przypadków (z 648 do 638) jest to spadek wydarzeń o 1,54%.
Pomimo występowania różnych zjawisk kryminogennych na obszarze kolejowym sytuacja z roku na rok znacząco poprawia się. Na podstawie analizy przeprowadzonej przez Komendę Główną Straży Ochrony Kolei – porównując zdarzenia stwierdzone w okresie 8 miesięcy 2013 roku z analogicznym okresem roku 2012 – ustalono, że ich liczba spadła z 9 827 do 9 055, czyli o 772 przypadki, jest to spadek liczby zdarzeń o 7,85%.
(...)
Więcej: OMiI 5/2013
Diana ZBOROWSKA – inspektor
Paweł BOCZEK – starszy inspektor
Komenda Główna Straży Ochrony Kolei
