W niniejszym artykule przeczytają Państwo na temat detekcji i sygnalizacji pożaru w wybranych obiektach przemysłowych. Jednak aby przejść do przybliżenia sposobów zaradczych w sytuacjach niebezpiecznych związanych z zagrożeniem pożarowym, należy w pierwszej kolejności zapoznać się z podłożem tego typu sytuacji.
Aby zrozumieć mechanizmy ochrony przeciwpożarowej należy przede wszystkim wydzielić dwa obszary takiej ochrony. Pierwszym z nich jest ochrona obiektów budowlanych, które powinny spełniać wymagania podstawowe dla budynków w zakresie bezpieczeństwa pożarowego. Drugi obszar stanowi ochrona przeciwpożarowa procesu technologicznego, urządzeń i zasobów. Detekcja i sygnalizacja w tych zakresach ochrony to proces wyjątkowo trudny, ze względu na występujące i związane z procesem produkcyjnym zakłócenia środowiskowe. W wielu przypadkach wymaga to znalezienia specjalnych rozwiązań i urządzeń pozwalających na szybką i zweryfikowaną detekcję kryteriów pożaru. Odpowiednio wczesna detekcja sytuacji niebezpiecznej w przypadku ochrony budynków jest o tyle istotna, że dzięki temu możliwe będzie uruchomienie procedur oraz sterowań urządzeń i instalacji przeciwpożarowych. Pozwalają one bowiem na przeprowadzenie ewakuacji, ograniczają rozprzestrzenianie się ognia i dymu, uruchamiają instalacje gaśnicze, i – co istotne – pozwalają utrzymać w dostatecznym czasie warunki dla działania jednostek ratowniczo- gaśniczych.
Natomiast gdy mówimy o ochronie urządzeń technologicznych, musimy liczyć się z koniecznością zastosowania nietypowych rozwiązań technicznych. Przykładem jest wykrywanie zagrożenia pożarowego w ciągach transportu pneumatycznego materiałów sypkich i pyłów, rozlewisk cieczy palnych spowodowanych nieszczelnością rurociągów, czy też ulatnianiem się gazów palnych. Zjawiska pożarowe związane z procesem technologicznym, w których używane są materiały niebezpieczne pożarowo, wymagają zastosowania środków i urządzeń będących w stanie zadziałać bardzo szybko i zminimalizować skutki pożaru, lub poinformować wcześniej obsługę o nieprawidłowościach w procesie produkcyjnym.
Ponadto należy zaznaczyć, iż istnieje wiele rodzajów procesów technologicznych, w których każda awaria instalacji może spowodować pożar i trudne do przewidzenia konsekwencje. Dlatego w większości przypadków nowoczesna technika detekcyjna zagrożeń pożarowych, stara się stosować takie metody i urządzenia, które mogą kontrolować stan instalacji technologicznych, aby wykrywać zmiany temperatury, zadymienia (transmisji), mogące stanowić sygnał o zagrożeniu.
Dopiero po opisie charakterystyki zagrożeń pożarowych możemy płynnie przejść do zaprezentowania czujek w roli urządzeń detekcyjnych w przypadku pożaru. Przede wszystkim, czujki powinny być odporne na działanie warunków środowiskowych w jakich przyjdzie im pracować.
Pierwszym typem czujek są liniowe czujki ciepła. Liniowa, nadmiarowo-różniczkowa czujka ciepła typu LIST przeznaczona jest do wykrywania i sygnalizowania energii cieplnej uwalnianej w czasie pożaru. Zasada działania czujki polega na pomiarze temperatury za pomocą sensorów umieszczonych w specjalnym kablu. Sensory pomiaru temperatury rozmieszczone zależnie od rodzaju kabla, co 1, 2, 4 i 8 m od siebie, pozwalają na dokładną lokalizację miejsca wystąpienia pożaru. Kabel sensoryczny mierzy temperaturę na całej swojej długości. Kabel jest zabezpieczony od wpływu wilgoci płaszczem bezhalogenowym i ekranem aluminiowym od wpływu zakłóceń pochodzenia elektromagnetycznego. System LIST składa się z kabla pomiarowego ze zintegrowanymi adresowalnymi sensorami mierzącymi temperaturę. Czujka ciepła LIST/ δ LIST/ES jest przeznaczona przede wszystkim do nadzorowania obiektów budowlanych, takich jak np. tunele samochodowe, kolejowe, metra, garaże czy lakiernie.
Innym typem czujki jest nadmiaroworóżniczkowa czujka ciepła typu Fibro Laser II serii „OTS Generation 2”. Przeznaczona jest ona do wykrywania i sygnalizowania energii cieplnej uwalnianej w czasie pożaru. Zasada działania czujki oparta jest na fizycznym efekcie Ramana, zachodzącym w tym przypadku w kwarcowej linii światłowodowej. Alarm pożarowy jest wyzwalany wówczas, gdy wystąpią w określonej strefie dozorowej trzy następujące kryteria: przekroczenie maksymalnego progu temperatury (określonego dla danej strefy), czasowe narastanie temperatury – różniczkowe (określone dla danej strefy), różnica temperatur pomiędzy miejscem pomiarowym a uśrednioną temperaturą strefy. To, jak jest zbudowany światłowodowy kable pomiarowy, można zaobserwować na poniższym obrazku. Dzięki szczególnej niewrażliwości na zakłócenia elektromagnetyczne, precyzyjnemu pomiarowi temperatury i miejsca zdarzenia liniowa czujka ciepła typu Fibro Laser II znajduje zastosowanie wszędzie tam, gdzie ze względu na występujące zakłócenia nie można zastosować czujek punktowych ciepła. Czujka Fibro Laser II jest przeznaczona przede wszystkim do nadzorowania obiektów i urządzeń, takich jak m.in.: budowle podziemne, strefy Ex zagrożone wybuchem, szyby kablowe czy schody ruchome.
Janusz Sawicki – prezes zarządu Instytutu
Bezpieczeństwa Pożarowego NODEX Sp. z o.o.
