We wcześniejszych artykułach CNBOP-PIB dotyczących przewodów i kabli stosowanych w ochronie przeciwpożarowej przedstawiono metody badań i klasyfikację kabli pod względem ciągłości dostawy energii elektrycznej lub przekazu sygnału do urządzeń przeciwpożarowych oraz wymagania, jakie powinny spełniać zespoły kablowe oraz kable w tym zakresie w Polsce, określone przez rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. nr 75, poz. 690 z późn. zm.) a w szczególności jego § 187. Nawiązując do tej tematyki w poniższym artykule w kilku zdaniach przedstawiono najważniejsze informacje dotyczące dostawy energii elektrycznej lub przekazu sygnału do urządzeń przeciwpożarowych oraz wymagania, jakie powinny spełniać zespoły kablowe oraz kable w tym zakresie w Polsce.

Na rynku dostępnych jest wiele typów kabli o deklarowanym przeznaczeniu do stosowania w ochronie przeciwpożarowej i określonych cechach, odpowiednio zdefiniowanych i potwierdzonych w aprobatach technicznych, certyfikatach i świadectwach dopuszczenia CNBOP-PIB. Niestety często dostępne są również kable, których właściwości nie są potwierdzone wymaganymi przez przepisy dokumentami. 

Podstawowym zagadnieniem przy projektowaniu instalacji kablowej dla technicznych systemów zabezpieczeń przeciwpożarowych jest stosowanie odpowiednich wyrobów w tym kabli, których producenci czy dostawcy przeprowadzili ocenę zgodności i posiadają certyfikaty zgodności z aprobatą techniczną oraz świadectwa dopuszczenia CNBOP-PIB. Jednak pamiętać należy, iż sam wyrób, nawet najlepiej sprawdzony, nie zagwarantuje zadziałania całego systemu, jeżeli nie będzie on poprawnie zaprojektowany, wykonany i konserwowany. Dlatego bardzo ważne również w przypadku kabli stosowanych na potrzeby zasilania i/lub sterowania urządzeń przeciwpożarowych jest, aby:

• „„stosować odpowiednie typy kabli do danej instalacji, 
• „„projektować i wykonywać instalacje zgodnie z przepisami prawa, dokumentami normatywnymi (normami), wytycznymi i zasadami wiedzy technicznej,
• „„odpowiednio dobierać średnice kabli,
• „„w prawidłowy sposób mocować kable na kablowych konstrukcjach nośnych, co zapewni poprawną pracę zespołu kablowego.

Tylko zagwarantowanie powyższych warunków umożliwi poprawną pracę systemu zarówno w warunkach normalnych użytkowania, jak i w warunkach pożaru w obiekcie budowlanym. W dalszej części artykułu przedstawiono podstawowe informacje w zakresie: rodzaju stosowanych kabli i ich przeznaczenia, rodzaju stosowanych kablowych konstrukcji nośnych, zasad projektowania i instalowania kabli, zasad projektowania i instalowania zespołów kablowych. 

Rodzaje stosowanych kabli i ich przeznaczenie

Na polskim rynku (na potrzeby ochrony przeciwpożarowej) dostępnych jest wiele rodzajów kabli produkowanych przez producentów krajowych i zagranicznych. Przy doborze przewodów i kabli do danej aplikacji należy kierować się przede wszystkim poniższymi aspektami:

• „wymagania formalno-prawne dla wyrobów wprowadzanych na rynek (wymagane deklaracje, certyfikaty i świadectwa dopuszczenia CNBOP-PIB dla przewodów i kabli – legalność ich stosowania),
• „„funkcja w systemie (zasilanie / przesyłanie sygnału, wymagany czas dostawy energii przesyłania sygnału)
• „„parametry techniczne (napięcie znamionowe, temperatura pracy, odporność ogniowa itp.)
• „„warunki środowiska pracy (temperatury pracy, wilgoć, zastosowane zewnętrzne, itp.) 
• „„wymagania w zakresie odporności ogniowej pojedynczego kabla (wymagane PH) lub w zespole kablowym (klasyfikacja E) – tam gdzie ma to zastosowanie.

Niezależnie oczywistym jest, iż inne ważne aspekty to cena, dostępność, dodatkowe wymagania funkcjonalne i/lub użytkowe. 

Ogólne zestawienie rodzajów stosowanych w ochronie przeciwpożarowej kabli i ich przeznaczenie przedstawia poniższa tabela 1. 

W kolejnej tabeli przedstawiono ważne oznaczenia kabli, jakim są oznaczenia w zakresie odporności ogniowej.

Rodzaj stosowanych kablowych konstrukcji nośnych

Na polskim rynku dostępnych jest także wiele rodzajów kablowych konstrukcji nośnych produkowanych przez zarówno producentów z kraju jak i zagranicy. Przy doborze kabli i kablowych konstrukcji nośnych do danej aplikacji należy kierować się przede wszystkim poniższymi aspektami:

• „„wymagania formalno-prawne dla wyrobów wprowadzanych na rynek (wymagane deklaracje, certyfikaty i świadectwa dopuszczenia CNBOP-PIB dla konstrukcji nośnej – legalność ich stosowania),
• „„klasyfikacja zespołu kablowego w zakresie zapewnienia ciągłości dostawy energii elektrycznej lub przekazu sygnału przez czas wymagany do uruchomienia i działania urządzenia (klasyfikacja E wg normy DIN 4102-12), „„
• warunki środowiska pracy,
• „„a także, dostępność rozwiązań na potrzeby aplikacji (zastosowania), dodatkowe wymagania funkcjonalne i/lub użytkowe do zasilania i/lub sterowania dla danego systemu, cena itp.

Kolejnym ważnym zagadnieniem przy omawianiu zagadnień dotyczących stosowanych kablowych konstrukcji nośnych jest ich podział. Kablowe konstrukcje nośne, które służą do budowy zespołów kablowych można podzielić na 4 zasadnicze rodzaje:

1. prowadzenie kabli na korytkach kablowych mocowanych do stropu lub ściany,
2. prowadzenie kabli na drabinkach kablowych mocowanych do stropu lub ściany,
3. pojedyncze kable mocowane do stropu lub ściany za pomocą obejm instalacyjnych,
4. prowadzenie kabli w pionie na konstrukcjach pionowych (wznoszących) mocowane do ściany.

Przykład

Norma DIN 4102-12:1998 określa w pkt 7.3.3.3 konfigurację znormalizowanej kablowej konstrukcji nośnej. Charakterystyka znormalizowanej konstrukcji nośnej przedstawia się następująco:

Korytka kablowe:

szerokość korytka kablowego – do 300 mm, grubość 1,5 mm

maksymalny stopień perforacji korytek – 15 ±5%

dopuszczalne obciążenie korytek – 10 kg/m 

rozstaw między punktami zawieszenia – 1200 mm

Drabinki kablowe:

szerokość drabinki kablowej – do 400 mm, grubość 1,5 mm

odstęp między szczeblami drabinki – 300 mm

dopuszczalne obciążenie drabinek – 20 kg/m

rozstaw między punktami zawieszenia – 1200 mm

Obejmy kablowe:

rozstaw między punktami zawieszenia (z kształtownikami C) – 600 mm

rozstaw między punktami zawieszenia (bez kształtowników) – 300 mm

Natomiast konstrukcje posiadające inne parametry uznaje się za ponadnormatywne np. korytka siatkowe, konstrukcje z większym rozstawem punktów zawieszenia etc.

Kablowe konstrukcje nośne występują najczęściej w czterech wersjach materiałowych:

1. blacha i drut ocynkowany metodą galwaniczną wg normy PN-EN ISO 2081,
2. blacha ocynkowana metodą Sendzimira wg normy PN-EN 10346,
3. blacha stalowa cynkowana metodą zanurzeniową wg normy PN EN ISO 1461,
4. stal odporna na korozję wg normy PN-EN 10088-2.

Dodać należy, że kablowe konstrukcje nośne, jako elementy zespołów kablowych, są klasyfikowane do klasy odporności ogniowej E-30, E-60 lub E 90 według DIN 4102-12. Można na nich układać kable elektryczne, teletechniczne i światłowodowe odpowiednio o klasie utrzymania funkcji E-30, E-60 i E-90 przeznaczone do przesyłania sygnałów i zasilania urządzeń przeciwpożarowych obiektu.

Projektowanie i instalowanie

Przy projektowaniu i instalowaniu linii kablowych i zespołów kablowych należy brać pod uwagę:

• „„wymagania formalno-prawne i normatywne, „
• „postanowienia aprobat technicznych, zapisy certyfikatów i świadectw dopuszczenia (zakres stosowania, potwierdzone cechy i właściwości wyrobów, ograniczenia i dodatkowe warunki),
• „„zalecenia producenta,
• „„rzeczywiste warunki stosowania, (ograniczenia, środowisko),
• „„wytyczne w zakresie projektowania danego systemu zabezpieczenia przeciwpożarowego, oraz
• „„zasady wiedzy technicznej.

Kable

Istotnym zagadnieniem jest również bez wątpienia właściwy dobór przekrojów kabli. Przy doborze przekrojów kabli, należy uwzględnić ich poprawną pracę w warunkach normalnych, jaki w szczególności w warunkach pożaru (jeżeli dotyczy). Wtrącić należy w tym miejscu, iż dla określonych urządzeń przeciwpożarowych zakłada się (projektuje) określony czas działania w warunkach pożaru. Należy zwrócić szczególną uwagę na wzrost rezystancji powodowany wzrostem temperatury przewodów w trakcie pożaru, co bezpośrednio wpływa na właściwy dobór przekroju przewodów gwarantujący poprawne działanie zasilanych urządzeń (np. rozruch silnika pompy pożarowej).

Nie mniej ważnym zagadnieniem jest zapewnienie ciągłość dostawy energii elektrycznej lub przekazu sygnału. W przypadku prowadzenia kabli na kablowych konstrukcjach nośnych odporność ogniowa/zdolność do zapewnienia ciągłości dostawy energii elektrycznej lub przekazu sygnału przez czas wymagany do uruchomienia i działania urządzenia (klasyfikacja E wg normy DIN 4102-12) musi być potwierdzona dla kompletnego zespołu kablowego tj. konkretny kabel na konkretnej konstrukcji nośnej.

Mówiąc dalej o projektowaniu i wykonywaniu zespołów kablowych warto przypomnieć podstawowe wymagania aprobat technicznych wydawanych przez CNBOP-PIB w zakresie instalowania kabli:

Podłoże. Optymalnym materiałem stosowanym, jako podłoże do mocowania i prowadzenia kabli jest beton klasy ≥ C20/25 lub kamień naturalny. Dopuszcza się do stosowania również inne materiały budowlane posiadające odpowiednią wytrzymałość i atest odporności ogniowej równej, co najmniej klasie podtrzymania funkcji kabla lub zespołu kablowego.

Kotwy i systemy prowadzenia. Do mocowania systemów prowadzenia kabli do podłoża należy stosować odpowiednie kotwy o klasie odporności ogniowej, co najmniej równej klasie podtrzymania funkcji mocowanego systemu lub kabla. Klasa systemu mocującego określana powinna być na podstawie normy DIN 4102-12:1998 (Część 12 – Podtrzymanie funkcji urządzeń w przypadku pożaru. Wymagania i badania) jako minimum E90. Klasa odporności ogniowej może być określana według innych ekwiwalentnych dokumentów normatywnych.

Ułożenie kabla na obejmach pojedynczych. Typy uchwytów. Kable należy montować na uchwytach, które przeszły pozytywnie badania zgodnie z PN-EN 50200 lub zostały sklasyfikowane jako E30-E90 zgodnie z DIN 4102-12:1998, w odstępach maksymalnie co 60 cm. Klasa odporności ogniowej obejm może być określana według innych ekwiwalentnych dokumentów normatywnych.

Konstrukcje i instalacje otaczające. W fazie projektowania i instalowania należy przestrzegać zasady aby elementy konstrukcji budynku lub innych instalacji nie spowodowały uszkodzenia zespołu kablowego, skracając jego czas podtrzymywania funkcji. Systemy podtrzymujące powinny być oznakowane w taki sposób, aby jednoznacznie określać ich charakter oraz aby nie spowodować ich obciążenia ponad dopuszczalne. Dopuszcza się układanie kabli wraz z kablami słaboprądowymi i telekomunikacyjnymi, pod warunkiem, że osprzęt mocujący spełnia ww. wymagania dotyczące kotew i systemów prowadzenia oraz ułożenia kabla na obejmach pojedynczych. Odległości od kabli silnoprądowych oraz torów w.cz. powinny być zgodne z wymaganiami norm serii PN-EN 61000 (Kompatybilność elektromagnetyczna).

Przejścia w sufitach i ścianach. Przejścia w sufitach i ścianach będących oddzieleniami stref pożarowych oraz innych pomieszczeń wydzielonych pożarowo, przez które są prowadzone systemy nośne i pojedyncze kable na uchwytach, należy uszczelniać odpowiednimi atestowanymi materiałami ognioodpornymi.

Osprzęt łączeniowy. Stosowany wraz z kablem osprzęt łączeniowy (puszki, rozdzielnice, mufy) powinny posiadać odpowiednią funkcję ciągłości przesyłania energii PH 90, określoną zgodnie z PN-EN 50200 lub E30 – E90 zgodnie z DIN 4102-12. Osprzęt ten niezależnie od kabla powinien być mocowany do podłoża za pomocą odpowiednich środków pozwalających na utrzymanie funkcji PH/E. Dotyczy to także bezpośrednich urządzeń łączeniowych (kostek zaciskowych), które niezależnie od obudowy puszki, rozdzielnicy powinny być przymocowane do podłoża.

(...)

mł. bryg. mgr inż. Jacek Zboina − Zastępca Dyrektora ds. certyfikacji i dopuszczeń

st. kpt. mgr inż. Grzegorz Mroczko − Specjalista Zakładu Aprobat Technicznych

fShare

Tweet