Obecnie na rynku zauważamy trend, że oprócz automatyki procesów produkcyjnych coraz powszechniej korzysta się z automatyki budynkowej. Dzięki takiemu rozwiązaniu można łatwo znacznie zredukować zużycie energii, zwiększyć bezpieczeństwo i podnieść komfort w obiektach mieszkalnych, publicznych i przemysłowych.
Tym samym podkreśla się ich prestiż, potencjał i zaangażowanie w ochronę środowiska. A pracownicy są bardziej wydajni działając w optymalnym środowisku. Kolejną korzyścią jest uproszczenie zarządzania budynkiem. Administrator w każdym czasie i z każdego miejsca może skontrolować sytuację, gdyż ma pełny dostęp do instalacji alarmowej, monitoringu, wyposażenia technicznego i wszystkiego, co należy kontrolować. Ponadto może być natychmiast zawiadamiany o wszystkich odstępstwach od stanów normalnych.
Obiekty przemysłowe, podobnie jak wszystkie inne budynki oraz mienie, powinny być chronione przed wieloma zagrożeniami, ponieważ przyczyną strat może być czyjeś działanie, zarówno celowe jak i przypadkowe, a także zdarzenia losowe i warunki pogodowe. Bezpieczeństwo zapewniane jest za pomocą specjalistycznych instalacji oraz przez nadzorujących je ludzi.
Większość obiektów przemysłowych wyposażona jest w system alarmowy, kontroli dostępu i monitoring. Instalacje te odgrywają szczególnie ważna rolę w obiektach okresowo użytkowanych, np. w zakładach czy biurach pracujących na jedną zmianę. A skoro o kontroli mowa, to czynnikiem znacznie ją utrudniającym jest rozległość obiektu, skomplikowana architektura oraz otwarte przestrzenie wewnątrz zakładu, np. parkingi, składowiska, stacje paliw itp. Ważnym elementem zapewnienia bezpieczeństwa jest utrzymywanie wszystkich instalacji technologicznych w gotowości do ponownego uruchomienia. Straty spowodowane pęknięciem rury wodociągowej, przewodu instalacji grzewczej lub instalacji gazowej mogą pociągać za sobą znacznie groźniejsze skutki, niż włamanie. Z tego względu daleko posunięta integracja systemów jest bardzo ważna.
Radiowa czujka ruchu Ingeium SRKNX jest całkowicie niewidoczne, gdyż może być zamontowana nad gipsowym sufitem podwieszanym
Systemy automatyki budynkowej, a w szczególności najbardziej rozbudowany system KNX jest w stanie przejąć funkcje wszystkich instalacji w budynkach (w obiektach o dowolnym przeznaczeniu i dowolnej wielkości), to jednak zazwyczaj wykorzystuje się oddzielne instalacje, które mogą wymieniać między sobą informacje. Takie rozwiązanie jest tańsze i nie posiada żadnych ograniczeń. Jednak wymogi formalne są główną przeszkodą w stosowaniu inteligentnej instalacji KNX, jako alarmowej i służącej do monitoringu. W Polsce jeszcze nikt nie starał się uzyskać certyfikatów Komendy Głównej Policji na takie rozwiązania. Jednak potencjalnie jest to możliwe, ponieważ producenci urządzeń KNX oferują szeroką gamę różnego rodzaju czujek, a dodatkowo do systemu można przyłączać za pomocą standardowych wejść analogowych lub binarnych, dowolne czujki o znormalizowanych sygnałach wejściowych (0–20 mA, 4–20 mA, 0–10 V, 1–10 V, 0–5 V, 1–5 V, 0–1000 Ohm lub napięcie/brak napięcia, przejście/brak przejścia, względnie zliczanie impulsów w jednostce czasu). Po skalibrowaniu wejścia sygnały te są przesyłane magistralą KNX jako konkretne wartości pomiarowe podawane we właściwych jednostkach. Za pośrednictwem HomeServera mogą być wyświetlane w postaci liczbowej lub graficznej, a także w postaci wykresów. Zaletą takiego rozwiązania jest możliwość nakładania na siebie przebiegów z analogicznych okresów (wcześniej zarejestrowanych). Oprócz tego wszystkie zdarzenia mogą być przedstawiane na wizualizacji uzupełnionej obrazem z kamer znajdujących się w zagrożonych miejscach. Oczywiście każda z tych informacji jest przetwarzana przez system zarządzania KNX. Dzięki temu automatyka natychmiast podejmuje wstępne kroki. Zasadą jest, że sterowanie ręczne ma priorytet nad działaniem automatyki. Człowiek może w każdej chwili podjąć decyzję o przejęciu sterowania. Wówczas system będzie go jedynie powiadamiał, o wszelkich zdarzeniach – zgodnie z hierarchią zagrożeń.
Gira TX_44 podtynkowa czujka ruchu wykorzystująca dwa algorytmy rozpoznawania, działa jako wyłącznik oświetlenia i/lub czujka alarmowa.
Poszczególne instalacje w zakładzie mogą być całkowicie niezależne – wprawdzie zwiększa to koszt ich wykonania, gdyż niektóre elementy mogą się powtarzać, ale takie rozwiązanie pozwala na weryfikowanie instalacji, a w przypadku uszkodzeń, posiłkowanie się danymi z innych instalacji. Przykładem takiego rozwiązania może być wykorzystanie czujek ruchu w systemie alarmowym oraz do załączania oświetlenia. Tym bardziej, że inteligentne czujki KNX mogą wykorzystywać dwa algorytmy wykrywania ruchu; stosowany w systemach alarmowych oraz używany do załączania oświetlenia. Wszelkie dane pochodzące z czujek należących do tych instalacji mogą być przez serwer przedstawiane w formie graficznej, jak i liczbowej. Także z podaniem parametrów czasowych, np. dokładny pomiar czasu od momentu pierwszego rozpoznania ruchu do upływu nastawionego czasu od ostatniego. Także czujniki różnych systemów mogą się uzupełniać lub przekazywać informacje z jednego systemu do drugiego.
W obiektach biurowych oprócz spełniania swoich podstawowych funkcji liczy się także estetyka. System automatyki budynkowej KNX pozwala na zapewnienie jednolitości wyglądu czujek ruchu i pozostałego osprzętu elektrycznego, wyłączników, przycisków i gniazd wtyczkowych. Co więcej, mogą być one montowane we wspólnych ramkach z innymi urządzeniami. Potencjalny włamywacz nie jest w stanie rozpoznać, jakie jest przeznaczenie urządzenia.
Innym rozwiązaniem jest instalowanie radiowych czujek ruchu KNX, które zamontowane za ścianką gipsową lub nad podwieszanym sufitem są zupełnie niewidoczne. Pomieszczenie, które wydaje się być zupełnie niechronione, może być w ten sposób stale kontrolowane. Dyskretne czujki natychmiast wykrywają ruch i wzbudzają alarm powiadamiając ochronę, bądź załączając określone urządzenia. W obiektach wyposażonych w automatykę budynkową do integracji różnych instalacji wykorzystuje się specjalne serwery.
Gira HomeServer4 integruje wszystkie instalacje znajdujące się w obiekcie budowlanym i za pośrednictwem internetu łączy je z całym światem. Posiada bogatą bibliotekę funkcji logicznych, matematycznych, czasowych, służy też do przetwarzania danych o pokazywania ich w dowolnej formie, np. graficznej.
Dzięki możliwości przyłączenia do nich instalacji magistralnej zarządzającej budynkiem (najczęściej KNX) i sieci komputerowej (zwykle z dostępem do internetu) – do serwera trafiają wszystkie informacje. Tam są przetwarzane, a rezultaty dostępne są na wszystkich połączonych z nim komputerach, iPhonach, tabletach czy smartfonach, równocześnie z powiadomieniem ochrony. Automatyka więc ułatwia zapobieganie stratom; odcina dopływ gazu, uruchamia wentylację względnie załącza oświetlenie. Istnieją też inne sposoby integracji: bramki KNX oraz układy wejść-wyjść. Wielu producentów systemów alarmowych spostrzegło konieczność integracji systemów alarmowych z systemami zarządzania obiektami budowlanymi. W wyniku tego powstały bramki pozwalające na bezpośrednią wymianę (dwustronną) między systemami. W zależności od wielkości obiektu i ilości stref oferowane są różne bramki, czasem wyposażane w rozszerzenia. Informacje docierające z czujek są równocześnie interpretowane przez system alarmowy, jak również przez system automatyki budynkowej. W ten sposób można każdą informację zweryfikować i znacznie zmniejszyć ilość fałszywych reakcji. Na ekranie komputera można jednocześnie pokazywać wskazania czujek ze wszystkich systemów znajdujących się w podejrzanym miejscu. Dodatkowo pokazywany będzie obraz z okolicznych kamer (zintegrowanych z kompleksowym zarządzaniem budynkiem). Najprostszym rozwiązaniem jest integracja KNX z systemem alarmowym za pomocą wejść i wyjść (najczęściej bezpotencjałowych). Ma to sens jedynie w niewielkich obiektach, gdzie ilość przesyłanych informacji jest ograniczona do kilku, góra kilkunastu informacji. W większych instalacjach rozwiązanie takie staje się nieekonomiczne.
Niezależnie od przyjętego rozwiązania można w obie strony przesyłać dowolne informacje. Dotyczyć mogą one zarówno wykrytych naruszeń, kontroli stanów, ich sprawności (co może być cyklicznie sprawdzanie przez system i rejestrowane, a dane ze znajdujących się w pobliżu czujek mogą być porównywane), ale także uaktywniania czujek, uzbrajania i rozbrajanie stref, blokowania lub umożliwiania dostępu, itp. działań.
Z działaniem systemu alarmowego i monitoringu ściśle współpracuje zarządzanie oświetleniem. Przykładowo, jeśli zostanie rozpoznany ruch przez jakąś czujkę, to system KNX zadba o to, aby w jej otoczeniu załączyło się oświetlenie i zapisywanie obrazu z kamer, jeśli są takowe w pobliżu. Obrazy z kamer mogą być natychmiast wysyłane za pośrednictwem wiadomości e-mail. W ten sposób zapobiega się ewentualnemu zniszczeniu zapisu. Serwer może też zablokować niektóre wejścia.
(...)
Andrzej DUBRAWSKI
Cały artykuł przeczytają Państwo w piśmie Ochrona Mienia i Informacji 1/2014
