PAS – publiczne aparaty samoinkasujące szybko odchodzą w zapomnienie. Przyczyniła się do tego ekspansja telefonii komórkowej. Aparatom samoinkasującym nie pomogły takie rozwiązania jak możliwość wysyłania SMS czy e-mail. W roku 2009 rozpoczęto wdrażanie regulacji Dyrektywy Europejskiej dotyczącej telekomunikacyjnej usługi powszechnej, w związku, z którą Urząd Komunikacji Elektronicznej w 2011 roku ostatecznie zrezygnował z obowiązku instalowania PAS przez dostawców usług telekomunikacyjnych. Rachunek ekonomiczny spowodował, że do końca ubiegłego roku, główny operator tej telefonii postanowił wycofać ostatnie z aparatów. Pozostali mniejsi operatorzy telekomunikacyjni utrzymują usługę PAS. O ile zniknięcia aparatów samoinkasujących z ulic praktycznie nie zauważono, to powstał poważny problem w obiektach takich jak zakłady karne, ośrodki wypoczynkowe, rehabilitacyjne, szpitale, zamknięte zakłady opieki zdrowotnej, ośrodki leczniczo- opiekuńcze itp. W zakładach karnych ze względów bezpieczeństwa oraz w celu zapewnienia prawidłowego toku postępowań, osadzeni nie mają prawa posiadać telefonów komórkowych. Posiadają jednak prawo do utrzymania więzi z rodziną, bliskimi, a także z adwokatem, radcą prawnym, urzędami itp. To prawo realizowane jest za pomocą aparatów samoinkasujących.
Współczesne PAS to urządzenia komunikujące się w sieciach cyfrowych z integracją usług. Osadzeni mogą korzystać z kart elektronicznych lub poprzez podanie indywidualnego kodu pin po wybraniu numeru operatora. W Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Francji czy Izraelu od dawna zaobserwowano, że nieskrępowany dostęp do telefonii dla osadzonych wpływa na zmniejszenie ilości przemycanych telefonów komórkowych. Nie wyeliminuje to kontrabandy całkowicie, ale znacząco ją ogranicza. Coraz częściej stosowane są rozwiązania ze słuchawkami aparatów na stałe zamontowanymi w celach mieszkalnych osadzonych np. we Francji i Wielkiej Brytanii. Takie rozwiązanie zwiększa bezpieczeństwo osadzonych i zmniejsza ilość zadań ochronnych służbie ochrony. Występują także rozwiązania z słuchawką bezprzewodową, wandaloodporną, wydawaną osadzonym na czas rozmowy do celi.
Podstawowy akt prawny regulujący usługi telekomunikacyjne to Ustawa prawo telekomunikacyjne. Dostawca usługi musi spełniać wymogi wspomnianej ustawy. Zasady stosowania telefonii dla osadzonych w zakładach karnych określa Ustawa kodeks karny wykonawczy1 oraz Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości·, jako akty wykonawcze (tabela nr 1). Ponadto Służba Więzienna przygotowała ogólne zasady współpracy jednostek organizacyjnych z firmami oferującymi rozwiązania telekomunikacyjne dla aparatów samoinkasujących.
W poszczególnych zakładach karnych, zasady korzystania z telefonów opisuje szczegółowo tzw. „porządek wewnętrzny”. Reguluje on przede wszystkim, kiedy osadzeni mogą korzystać z telefonu i ile mają czasu na rozmowę. Nadzór nad rozmowami telefonicznymi różnicowany jest w zależności od typu zakładu karnego i klasyfikacji osadzonych. Uzależniony może być także od karania osadzonych czy sytuacji kryzysowej jak awarie, powodzie, epidemie, itp. Aparat samoinkasujący w oddziale mieszkalnym to poważne wyzwanie ochronne w kwestii kontroli osadzonych opuszczających cele, pilnowanie harmonogramu i czasu połączeń, zachowanie procedur bezpieczeństwa. Jako przykład: w 60-cio osobowym oddziale mieszkalnym, wystarczy, że każdy z osadzonych przy aparacie samoinkasującym 1 Ustawa kodeks karny wykonawczy z dnia 6 czerwca 1997 (Dz.U. 1997 Nr 90 poz. 557) przedłuży rozmowę chociażby o minutę, daje to dodatkową godzinę czynności związanych z realizacją telefonów.
Należy zwrócić uwagę, że zarówno wspomniana ustawa jak i rozporządzenia posługują się niejednoznaczną definicją telefonu samoinkasującego. Stanowią wręcz, że inne systemy telefonii mogą być stosowane wyłącznie w uzasadnionych przypadkach za zgodą dyrektora. Przepisy prawa nie powinny ograniczać rozwoju technologicznego. Bardzo często twórcy prawa zapominają, że do pomocy mają normy techniczne, to one ułatwiają posługiwanie się jednoznacznymi i zdefiniowanymi określeniami2. Od dawna na świecie stosuje się rozwiązania systemowe dla osadzonych, które przynoszą więcej korzyści z ich stosowania niż aparaty samoinkasujące. Są to usługi zintegrowane od telefonii po wideokonferencje czy tablety dla osadzonych. Rozwiązania takie powodują mniejsze obciążenia dla służby ochrony niż realizacja prawa osadzonych do skorzystania z aparatu samoinkasującego. Osadzony posiadając w celi urządzenie typu tablet może czytać ebooki, korzystać z usług zdalnego nauczania, słuchać muzyki, oglądać filmy (oczywiście na swój koszt), dokonywać zamówień w kantynie, zgłaszać prośby i potrzeby np. w niektórych krajach pierwszy kontakt z lekarzem przez połączenie video. Ponadto zapewniana jest w ten sposób umiejętność stosowania technologii przez osadzonych, co spełnia w tym zakresie potrzebę przygotowania osadzonego do życia po wyjściu z więzienia.
Podstawowe wymagane funkcjonalności aparatów samoinkasujących w zakładach karnych
- Funkcja umożliwiająca kontrolę rozmowy w trakcie jej trwania
- Funkcja przerwania rozmowy
- Brak możliwości wdzwaniania się na numer aparatu z zewnątrz
Prawo dopuszcza także możliwość utrwalania rozmów, jednak nie ma w tym zakresie żadnych szczegółowych regulacji.
| Akt prawny | Zakres regulacji stosowania telefonii dla osadzonych |
|
Ustawa kodeks karny wykonawczy z dnia 6 czerwca 1997 (Dz.U. 1997 Nr 90 poz. 557) |
Art. 8 § 3. Skazany pozbawiony wolności może porozumiewać się ze swoim obrońcą, pełnomocnikiem będącym adwokatem lub radcą prawnym oraz przedstawicielem niebędącym adwokatem ani radcą prawnym, który został zaaprobowany przez Przewodniczącego Izby Europejskiego Trybunału Praw Człowieka do reprezentowania skazanego przed tym Trybunałem, podczas nieobecności innych osób, a rozmowy z tymi osobami w trakcie widzeń i rozmowy telefoniczne nie podlegają kontroli. |
|
RMS z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawie regulaminu organizacyjnoporządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności (Dz. U. poz. 2231) |
– godziny i miejsce korzystania z samoinkasujących aparatów telefonicznych; |
|
RMS z dnia 22 grudnia 2016 r. w sprawie regulaminu organizacyjnoporządkowego wykonywania tymczasowego aresztowania (Dz. U. poz. 2290) |
Organ dysponujący bezzwłocznie wydaje zarządzenie o zgodzie na korzystanie z aparatu telefonicznego przez tymczasowo aresztowanego: |
Nowoczesne rozwiązania telekomunikacyjne dla osadzonych to rozbudowane zintegrowane systemy od aparatów, serwerów, oprogramowania po tablety. Producenci takich systemów dbają o bezpieczeństwo poprzez stosowanie obudów wandaloodpornych lub wykonanych z przeźroczystych materiałów po specjalistyczne „bezpieczne” oprogramowanie.
Przykładowe funkcjonalności nowoczesnych systemów telekomunikacyjnych dla osadzonych
- Konfigurowalny harmonogram rozmów: zależny procedur danego oddziału mieszkalnego, poszczególnych osadzonych, wybranych aparatów, specyfiki danej jednostki, kalendarza świąt itp.
- Identyfikacja osadzonych prowadzących nawiązujących połączenia: po numerze identyfikacyjnym, RFID, biometrii głosu lub rozpoznawania twarzy
- Numery dozwolone i blokowane
- Nagrywanie rozmów: wszystkich, wybranych lub zależnie od chwilowej potrzeby
- Wideorozmowy
- Identyfikacja głosu rozmówcy
- Rozpoznawanie zagrożeń poprzez inteligentną analizę treści i biometrii głosu,
- Zapis w postaci tekstowej, wyszukiwanie tzw. słów kluczy
- Rozpoznawanie podmiany rozmówców i rozmów konferencyjnych
- Alarmowanie, statystyki i raporty
- Integracja z tabletami dla osadzonych
Ze względu na zalety nowych rozwiązań telekomunikacyjnych, korzyści w wielu aspektach społecznych i ochronnych, potwierdzone doświadczeniami wielu krajów zachodnich, powinny one znajdować coraz szersze zastosowanie w obiektach penitencjarnych. Należy także systematycznie aktualizować akty prawne lub tworzyć je tak, aby uwzględniały rozwój technologiczny. Skala zaawansowania i rozbudowy nowych systemów telekomunikacyjnych dla osadzonych daje możliwość stworzenia jednolitego, zarządzanego systemu w całej Polsce.
